Έρωτας ή Αγάπη…

Προσπαθούσαμε να βρούμε άκρη στο ερώτημα: «Είναι ο έρωτας όντως αγάπη όπως ισχυρίζεται;» Ταυτίζονται τούτα τα δύο συναισθήματα ή είναι εντελώς διαφορετικά, ίσως αντίθετα; Ανιχνεύαμε διαφορές κι αντιθέσεις, προκειμένου να βάλουμε μια τάξη στην εσωτερική τρικυμιά που κατακλύζει όλες τις ηλικίες όταν ερωτεύονται.

Σταθήκαμε σε κάποιες σκέψεις. Θα τις αριθμήσω, κι ας είναι αφελέστατο αυτό.

1. Η αγάπη είναι ανεξάρτητη ενώ ο έρωτας εξαρτημένος. Όμως πάντα η σχέση, κάθε σχέση, αρχίζει μετά την εξάρτηση. Γι’ αυτό η αγάπη είναι ειλικρινής και έντιμη, ενώ ο έρωτας, υποκριτής, μπορεί να μεταχειριστεί κάθε μέσο για να κερδίσει το ποθούμενο. «Στον έρωτα και στον πόλεμο επιτρέπονται όλα», διατυμπανίζεται χωρίς ενοχή. Η ανάγκη της εξάρτησης άλλωστε είναι τυφλή, σαν ένστικτο. Κανένας δεν μπορεί να απαιτήσει ηθικές αναστολές σε μια τόσο σαρωτική καταιγίδα. Αφαιρείται ο έλεγχος, ακόμα και η ευθύνη. Στους βίαιους ιδίως χωρισμούς, τα αισθήματα που ακολουθούν θυμίζουν σύνδρομο στέρησης των ναρκομανών. Κυκλοφορεί η άποψη πως, ενώ η φιλίες μας, μας αντιπροσωπεύουν, οι έρωτες μας όχι. Γιατί στον έρωτα δεν είμαστε ο εαυτός μας. Η αγάπη είναι βαθιά συνείδηση, ο έρωτας κινείται από ασυνείδητες, άγνωστες ορμές, από παλιές πληγές και απωθήσεις. Κυρίως στερήσεις αγάπης. Όλος ο σκοτεινός, αιμόφυρτος κόσμος του υποσυνείδητου συνεργάζεται για να γραφτεί ένα ερωτικό πάθος. Η μεταφορά στην ερωτική σχέση εκκρεμοτήτων και ελλείψεων από την παιδική οικογενειακή ζωή είναι το αγαπημένο θέμα της ψυχολογίας. Κατά τις θεωρίες της ψυχοδυναμικής, της ψυχαναλυτικής σχολής, η υποσυνείδητη αντανάκλαση του γονιού –αγκάθι πάνω στις ερωτικές μας επιλογές – φαίνεται να κάνει αυτές τις επιλογές εξαιρετικά αναπόφευκτες, τόσο ώστε η λέξη «επιλογή» να θυμίζει ειρωνεία.
2. Η αγάπη είναι θυσία. Θυσιάζεται χωρίς να το αισθάνεσαι ως θυσία. Η αυτοπροσφορά αποτελεί φυσική κλίση όταν αγαπάς. Ο έρωτας όμως επιδιώκει τη θυσία του άλλου. Μοιάζει με ανθρωποφαγία από κτητικότητα. Ακόμα και τη σφαγή του άλλου. Οι φόνοι από ερωτικό πάθος αντιμετωπίζονται από το δικαστήριο με επιείκεια και με διαφορετικές ποινές. Θεωρείται πως ο δολοφόνος δεν είχε κανονική συνείδηση των πραττομένων, όπως ο μεθυσμένος, ο υπνοβάτης. Πως οδηγήθηκε στην απαίσια πράξη από κάποιον άλλον, άγνωστο και ανεξέλεγκτο άνθρωπο.
3. Η κατάσταση, η κατοχή, η στρατηγική, η κατασκόπευση, η καταπίεση, η πλύση εγκεφάλου, η χειραγώγηση, η εξαγορά, η καταπάτηση εδαφών, η παραβίαση χώρου, όροι πολεμικοί, είναι οι πιο συνηθισμένες ροπές του ερωτευμένου. Προσέξτε πόσα «κατά» υπάρχουν σ’ αυτές τις λέξεις –κλειδιά.
4. Η αγάπη είναι άνευ όρων. Όμως στον έρωτα, συνειδητά ή ασυνείδητα αισθάνεσαι: «Σ’ αγαπώ για να μ’ αγαπάς. Αν δε μ’ αγαπάς θα σε μισήσω!» Ο έρωτας είναι απαιτητικός, ανικανοποίητος στην αγάπη όμως και το ελάχιστο εισπράττεται ως μεγάλο δώρο. Στον έρωτα είναι συνηθισμένη η γεύση του κενού, της έλλειψης η αγάπη γεμίζει και νιώθει πλήρης και μόνο από τον εαυτό της, επειδή «εγώ αγαπάω». Στον έξοχο και αξεπέραστο ορισμό του Απόστολου Παύλου για την αγάπη, γράφει στην Προς Κορινθίους Επιστολή του: «Η αγάπη ου ζητεί τα εαυτής».
5. Η αγάπη αγαπάει αυτό που έχει, ο έρωτας όμως ερωτεύεται εκείνο που λείπει.
6. Χρόνος της αγάπης είναι η αιωνιότητα. Ο έρωτας έχει ημερομηνία λήξης. Πολύ συχνά η λέξη αυτή συμπίπτει με την κατάκτηση του ποθητού άλλου. Κάποιοι ισχυρίζονται πως η φθίνουσα πορεία του έρωτα αρχίζει με το πρώτο φιλί.
7. Η αγάπη είναι για όλους, απλώνεται από μόνη της, σαν τη γενναιόδωρη βροχή που πάνω σε όλους πέφτει, σε δίκαιους και άδικους, ανεξαιρέτως. Ο έρωτας απαιτεί αποκλειστικότητα, τόση αποκλειστικότητα που καταντάει εγκληματικά ζηλιάρης. Γι’ αυτό, και ενώ η αγάπη κυκλοφορεί ανάμεσα στον κόσμο, τον ορατό και αόρατο κόσμο, άνετη, γεμάτη φωτεινή σιγουριά, με πεποίθηση και εμπιστοσύνη, ο έρωτας παραπατάει μεθυσμένος και μίζερος, ανασφαλής, γεμάτος υποψίες και κόμπλεξ. Η γεύση της αγάπης είναι η γαλήνη, του έρωτα είναι ο πανικός.
   
   Παρόλα αυτά… Είναι όντως η αγάπη το μεγαλύτερο επίτευγμα της ύπαρξης;
   

Επίτευγμα; αναρωτιούνται πολλοί. Είναι έργο; Είναι απόφαση; Δεν είναι μονό μια αθώα έμπνευση που μας παρασύρει;

Φαίνεται πως ναι, ακόμα και η αγάπη είναι θέλημα ελεύθερο. Απόφαση, ευθύνη και εργασία. Ιδίως η αγάπη!

Όσο για τον έρωτα… Παρόλα αυτά, είναι συναρπαστικός, τόσο συναρπαστικός που μπορείς να καταστραφείς για να τον ζήσεις. Άραγε γιατί φυτεύτηκε στην ύπαρξη ο έρωτας τόσο ισχυρός; Είναι αγγελικός; Είναι δαιμονικός; Είναι περιοχή που μας καλεί για εξερεύνηση ή ένα από Θεού μυστήριο, που πρέπει μπρος του με δέος να σιωπούμε; Γιατί είναι τόσο επιτακτικός;

Ο έρωτας, ο αδάμαστος έρωτας, είναι ασφαλώς το δόλωμα της τρομερής φύσης για τη διαιώνιση της ζωής στη Γη. Ωστόσο, εγώ πιστεύω πως πρόκειται και για κάτι άλλο. Πιο πνευματικό, και γι’ αυτό και πιο ισχυρό από τη φυσική ανάγκη. Ο έρωτας, ο αναπόφευκτος έρωτας, είναι ίσως τα δυσκολότερα διόδια για την ύπαρξη που αναζητά την κάθαρση και την άρση της. Είναι η πρόκληση της ψυχής να παλέψει με τον μεγαλύτερο της εχθρό και την πιο επικίνδυνη ειδωλολατρία, με τον εγωισμό. Ποτέ ο εγωισμός δε θεριεύει τόσο όσο όταν είμαστε ερωτευμένοι. Πώς να μην είναι συνταρακτική μια τέτοια μάχη;

Μάρω Βαμβουνάκη

«Ο παλιάτσος και η Άνιμα»

Εκδόσεις Ψυχογιός

Επιμέλεια Σίσσυ Κόσσυβα