Σάββατο 30 Απριλίου 2011

H μόνη αλήθεια, του Αρχιμ. Γεωργίου Καψάνη


Ο Πιλάτος, άνθρωπος με φιλοσοφικές αναζητή­σεις, όταν άκουσε από τον Κύριο ότι η βασιλεία Του δεν είναι εκ του κόσμου τούτου και ότι ήλθε να μαρτυρήση «τη αληθεία», δη­λαδή να φανερώση την αλήθεια, ερώτησε: «Τι εστίν αλήθεια» (Ιωάν. ιη' 38)... Αλλά και ο Ιησούς παρότι πολλές φο­ρές ωμίλησε για την απο­στολή Του να φέρη στον κόσμο την Αλήθεια, δεν απήντησε στον Πιλάτο. Ο Πιλάτος δεν έλαβε απά­ντησι, γιατί δεν ερώτησε σωστά. Εάν ερωτούσε όχι «τι εστίν αλήθεια» αλλά «τίς εστίν Αλήθεια», θα ελάμβανε την απάντησι: «Εγώ ειμί η Αλήθεια» (Ιω­άν. ιδ΄ 6).

Γράφει ο π. Σωφρόνιος του Έσσεξ: «Η επιστήμη και η φιλοσοφία θέτουν στον εαυτό τους το ερώτη­μα «τί εστίν αλήθεια», ενώ η γνήσια χριστιανική συνείδηση αποτείνεται προς την αλήθεια ρωτώντας «τίς». Οι εκπρόσωποι της επιστή­μης και της φιλοσοφίας συ­χνά θεωρούν τους χριστια­νούς ονειροπόλους χωρίς βάθος, ενώ για τον εαυτό τους έχουν τη γνώμη πως πατούν σε στέρεη βάση και γι’ αυτό αυτοαποκαλούνται «θετικιστές». Κατά παρά­δοξο τρόπο δεν αντιλαμ­βάνονται τον αφηρημένο χαρακτήρα που έχει το «τί» τους. Δεν καταλαβαί­νουν πως η Αλήθεια, η συ­γκεκριμένη, η απόλυτη, μπορεί να είναι μόνο «τίς» και σε καμμία περίπτωση «τί». Γιατί η Αλήθεια δεν είναι ένας θεωρητικός τύ­πος ή μία αφηρημένη ιδέα, αλλά η Αυτοζωή, το «Εγώ ειμι» (Ιωάν. η΄ 58), («Αγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης», σελ. 119).

Πράγματι, ο Κύριος δεν ενηνθρώπησε για να εισηγηθή μία νέα φιλοσοφική πρότασι για την αλήθεια ή έστω και μία νέα ηθική συ­μπεριφορά ή μία νέα μετα­ξύ άλλων θρησκεία, αλλά για να φέρη στον κόσμο σαρκωμένη την Αλήθεια, τον εαυτό Του. Εκτοτε για τους Χριστιανούς η Αλή­θεια είναι ο Χριστός. Κατά τον Αγιο Ιωάννη τον Θεο­λόγο και Ευαγγελιστή: «ο νόμος δια Μωϋσέως εδό­θη, η χάρις και η αλήθεια δια Ιησού Χριστού εγένετο» (Ιωάν. α΄ 17).

Και επειδή ο Χριστός είναι η Αλήθεια, ελευθερώ­νει από την πλάνη και άγνοια και σώζει τον άνθρωπο: «γνώσεσθε την Αλήθειαν, και η Αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιωάν. η΄ 32). Υπάρχουν πολλές απόψεις για την αλήθεια, αλλά ένας μόνος είναι η Αλήθεια.
Αυτόν τον Χριστό - Αλή­θεια προεφήτευσαν οι Προφήται, εκήρυξαν οι Απόστολοι, ωμολόγησαν οι Μάρτυρες, εδογμάτισαν οι Πατέρες. Αυτός ο Χριστός είναι «φως εκ φωτός, Θεός αλη­θινός εκ Θεού αληθινού, ομοούσιος με τον Πατέ­ρα»...

Έχοντας αυτήν την πίστι και ο μεγάλος Ντοστογιέφσκη έγραψε: «Πιστεύω ότι ο Χριστός είναι η Αλή­θεια, αλλά εάν με πείση κα­νείς ότι ο Χριστός δεν είναι αλήθεια, εγώ θα προ­τιμούσα να είμαι με τον Χριστό παρά με την αλή­θεια». Ο Ντοστογιέφσκη και όλοι οι άλλοι πιστοί Χρι­στιανοί πράγματι προτι­μούμε, πιστεύουμε στην προσωποποιημένη και σαρ­κωμένη Αλήθεια και όχι σε κάποιες απρόσωπες αλή­θειες, ιδέες.

Στην Ρωσία, στα χρόνια του μαχητικού αθεϊσμού, κάποιος κομματικός παράγων προσπάθησε με μία «επιστημονική» ομιλία του να πείση το ακροατήριό του ότι η Ανάστασις του Χριστού είναι μύθος. Ενό­μισε ότι όλοι επείσθησαν. Όταν ερώτησε, εάν κάποι­ος έχη να ειπή κάτι, εζήτησε τον λόγο ένας ευσεβής Ρώσος, ο οποίος είπε δύο λέξεις μόνον: «Χριστός Ανέστη». Όλο το ακροα­τήριο εβροντοφώνησε: «Αληθώς Ανέστη». Η σαρ­κωμένη Αλήθεια, ο Χρι­στός, ενίκησε τις «αλήθει­ες» του κόσμου τούτου.

Ο Αρχιμ. Γεώργιος Καψάνης είναι Καθηγούμενος της Ι. Μ. Γρηγορίου Αγίου Όρου

Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

Φιλοσοφούντες φραπεστί..


ΕΛΛΑΣ ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΟΥ
Ξεκίνησαμε μ΄ έναν μέλανα ζωμό κι ένα «μόλων λαβέ»
φθάσαμε αισίως στο «εν τούτω νίκα» και σε μια Αγία Σοφιά
προχωρήσαμε σε ένα «ελευθερία ή θάνατος»
με ένα τσίπουρο και ένα ξερίχι
ανεβήκαμε σε ένα «όχι!» και σε ένα «αέρα!»
με κρυοπαγήματα πυρπολημένου στήθους
ξελαρυγγιαστήκαμε φωνάζοντας «ψωμί,παιδεία, ελευθερία»,
για να καβαλικέψουμε, επί τέλους! Ένα αστραφτερό καλάμι
διπλού διαφορικού ελληναράδικο, φιλοσοφούντες φραπεστί,
ρεβόμενοι αστακομακαρονάδα και τιραμισού πατροπαράδοτο,
ώσπου να προσγειωθούμε- oh Mon Dieu!
σε ένα «ό,τι έχετε ευχαρίστηση!»

Μητροπολίτης Προικοννήσου Ιωσήφ

Δευτέρα 25 Απριλίου 2011

Τετάρτη 20 Απριλίου 2011

Η Ορθόδοξη εικόνα της Σταυρώσεως, του Αρχιμ. Βασ. Γοντικάκη


Οι παλικαρισμοί του Αποστόλου Πέτρου είναι φάσματα παροδικά, ανίσχυρα στους πειρασμούς της ζωής. Λυγίζει το παλικάρι το μεγάλο μπροστά σε μια παιδίσκη. Ο ληστής δεν φοβήθηκε, γιατί ήταν σταυρωμένος. Ο Πέτρος αρνήθηκε τον Χριστό, γιατί φοβήθηκε το σταύρωμα, Ελεύθερος είναι ο σταυρωμένος. Δεν φοβάται ο νεκρός τον θάνατο. Δεν χάνει κανείς αυτό που δεν έχει. Κανείς ασφαλισμένος δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό. Κανείς που αμύνεται κοσμικά, σαν τον Πέτρο, δεν πιστεύει. Θα ομολογήσει αναπόφευκτα την αλήθεια (μετ' αναθεματισμού και όρκου) ότι δεν γνωρίζει τον Χριστό.
Και τότε, μετά την επώδυνη αυτή κένωση και αίσθηση της ολικής άγνοιας, θα έλθει το κλάμα, η συντριβή, η Χάρη. Και από εκεί θα ανατείλει ο ήλιος, θα βλαστήσει η πίστη. Λιωμένος από το πολύ κλάμα, σαν μωρό παιδί, γίνεται πάλι ο βράχος της πίστεως. Γι' αυτό ο Κύριος θα παραγγείλει: «Είπατε τοις μαθηταίς και τω Πέτρω» ( Μάρκ. 16, 7).
Κανείς οπλισμένος δεν έχει νικήσει τον φόβο. Μόνο ο εκούσια έκθετος σε κάθε κίνδυνο έχει εν εαυτό τον Θεό. Γνωρίζει τον Θεό όντας μέσα σ’ Αυτόν. Εάν βλέπεις μπροστά σου εχθρούς και αμύνεσαι, δεν είσαι ελεύθερος. Η βασιλεία σου είναι εκ του κόσμου τούτου, του καταργουμένου. Είσαι δούλος. Εάν βλέπεις τους άλλους ξένους από σένα, αγνοείς τον εαυτό σου.
Οι Ιουδαίοι χλεύαζαν τον Κύριο στον Σταυρό: «Άλλους έσωσεν, εαυτόν ού δύναται σώσαι» (Ματθ, 27, 42). Δεν ήξεραν ότι οι άλλοι τους οποίους έσωσε ήταν ο εαυτός Του. Αυτός δεν έχει ανάγκη σωτηρίας ούτε αμύνης. Είναι η σωτηρία και η ασφάλεια μας. Είμαι Ορθόδοξος ομολογητής σημαίνει: είμαι σταυρωμένος. Γίνομαι τοις πάσι τα πάντα, για να μπορέσουν οι πάντες να κοινωνήσουν στη μια ζωή. Γιατί,  μια φορά να γεύτηκες απ’ αυτήν αληθινά, δεν πρόκειται ποτέ να την ξεχάσεις. Δεν τη θυμάσαι απλώς σε κατακλύζει, γίνεται πηγή ύδατος αλλομένου ('Ιω. 4, 14).
Γίνεσαι «άφρων» (Άββα 'Ισαάκ, Λόγος λη'), για να γίνουν οι άλλοι αδελφοί σου κοινωνοί της ποιότητας Του. Τα τέκνα του προπάτορος Αδάμ να γίνουν μέτοχοι του Νέου Αδάμ, του Παραδείσου της τρυφής, και της τροφής που μελίζεται και δεν διαιρείται (Θεία Λειτουργία Μ. Βασιλείου). Θυσιάζομαι, εδώ σημαίνει: χάνομαι στη ζωή, κατακλύζομαι από αιωνιότητα. Ο άλλος είναι ο εαυτός μου. «ο άλλος είναι ο Θεός μου» (Άββα Άπολλω, Γεροvτικόv).
Ο Ορθόδοξος, ο Άγιος, αγαπά τους πάντας και τα πάντα, πριν τα γνωρίσει. Τα γνωρίζει με την αγάπη. Πλησιάζοντας τον Ορθόδοξο τον βλέπεις να πονά για σέναˑ να σε γνωρίζει, να σε αγκαλιάζει, πριν σε δει. Να σε αγαπά, πριν το καταλάβεις. Να αποτελεί εσώτατο εαυτό σουˑ οικείο και άγνωστο βάθος σου, όχι κάτι ξένο.
Σ’ αυτόν γνωρίζεις την αγάπη. Η αγάπη προηγείται του εαυτού του. Ο εαυτός του αναδύεται από την αγάπη και τρέφεται προσφερόμενος σ’ Αυτήν: «Ο Θεός αγάπη εσυτί» (Α’ Ιω. 4,16). Στο σημείο αυτό της θυσιαστηρίου αγάπης ο ορθόδοξος κατά χάριν εικονίζει τον Υιό του Θεού που «πρώτος ηγάπησεν ημάς» (Α΄ Ιω. 4,19), και που προαιώνια, μυστηριακά αιμάσσει ως προς το από καταβολής κόσμου εσφαγμένον αρνίον της Αποκαλύψεως (Αποκ. 13,8).
Δεν είναι ελεύθερος όποιος δεν αγαπά. Η αγάπη «έξω βάλλει τον φόβον» (Α΄ Ιω. 4,18). Κατακαίει τα πάντα. Ελεήμων καρδία είναι «καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως: υπέρ των ανθρώπων, και των ορνέων, και των ζώων, και των δαιμόνων, και υπέρ παντός κτίσματος. Και εκ της μνήμης αυτών, και της θεωρίας αυτών, ρέουσιν οι οφθαλμοί αυτού δάκρυα. Εκ της πολλής και σφοδράς ελεημοσύνης, της συνεχούσης την καρδίαν, και εκ της πολλής καρτερίας, σμικρύνεται η καρδία αυτού, και ου δύναται βαστάσαι ή ακούσαι η ιδείν βλάβην τινά, ή λύπην μικράν, εν τη κτίσει γινομένην. Και δια τούτο και υπέρ των αλόγων και υπέρ των εχθρών της αληθείας και υπέρ των βλαπτόντων αυτόν, εν πάση ώρα, ευχήν μετά δακρύων προσφέρει, του φυλαχθήναι αυτούς και ιλασθήναι αυτοίς. Ομοίως και υπέρ της φύσεως των ερπετών, εκ της πολλής αυτού ελεημοσύνης της κινουμένης εν τη καρδία αυτού, αμέτρως καθ’ ομοιότητα του Θεού» (Άββα 'Ισαάκ, Λόγος πα').
Τεταμένος πάνω στο ξύλο του σταυρού αναπαύεται ο άνθρωπος, όταν αυτό γίνεται σαν προσφορά αγάπης προς τους άλλους. Δεν υπάρχει τρόπος και τύπος που αναπαύει την ανθρώπινη φύση βαθύτερα (πιο αληθινά και ανθρώπινα) από το σταύρωμα και τον σταυρό της αγάπης. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη παρηγοριά απ’ αυτή την οδύνη. Τότε δεν υποστηρίζει ένα κομμάτι. Δεν τον ενδιαφέρει το επί μέρους και δεν μπορεί να ζήσει στην κόλαση του μισού και του μίσους. Δεν μπορεί να δει τον άλλον να υποφέρει. Αγκαλιάζει το όλον. Όλα είναι δικά του. Σταυρώνεται για όλα. Είναι καθολικός, ήρεμος.
Και η Ορθόδοξη εικόνα της Σταυρώσεως του Κυρίου δεν μας παρουσιάζει τον πόνο κάποιου που υποφέρει από τις πληγές των καρφιών το, αλλά φανερώνει την γαλήνη του Ενός, του «Βασιλέως της Δόξης», που αναπαύεται στην κατάπαυση της αγάπης. Βρίσκεται στον Σταυρό καθηλωμένος, προσφερόμενος εκούσια υπέρ του κόσμου ζωής και σωτηρίας. Και αυτή η πράξη δεν λέγεται θάνατος, αλλά είναι ατελεύτητος ζωή και αύξηση.
   
Από το βιβλίο Εισοδικόν του Αρχιμ. Βασιλείου Γοντικάκη

Κυριακή 17 Απριλίου 2011

Διὰ τοῦτο Μεγάλη καλεῖται Ἑβδομάς..

Περάσαμε πιὰ τὸ πέλαγος τῆς νηστείας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Καὶ τώρα στεκόμαστε μπροστὰ στὴ θύρα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, ὁποῦ ὀνομάζεται Μεγάλη ὄχι γιατί εἶναι μεγαλύτερη, ἢ ἔχει περισσότερες μέρες, ἀλλὰ «ἐπειδὴ μεγάλα ἡμῖν γέγονεν ἐν αὐτῇ παρὰ τοῦ Δεσπότου κατορθώματα. Καὶ γὰρ ἐν αὐτῇ τῇ ἑβδομάδι τῇ Μεγάλῃ, ὅπως λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἡ χρονία τοῦ διαβόλου κατελύθη τυραννίς· ὁ θάνατος ἐσβέσθη· ὁ ἰσχυρὸς ἐδέθη· τὰ σκεύη αὐτοῦ διηρπάγη· ἁμαρτία ἀνηρέθη· ἡ κατάρα κατελύθη· ὁ Παράδεισος ἀνεώχθη· ὁ Οὐρανὸς βάσιμος γέγονεν· ἄνθρωποι ἀγγέλοις ἀνεμίγησαν· τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ ἤρθη· τὸ θριγγίον περιηρέθη· ὁ τῆς εἰρήνης Θεὸς εἰρηνοποίησε τὰ ἄνω καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς· διὰ τοῦτο Μεγάλη καλεῖται Ἑβδομάς».

Ὄντως φοβερὰ αὐτῆς τῆς ἑβδομάδος τὰ Μυστήρια! Ὅλη ἡ ποίηση τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ ὅλη ἡ δόξα τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα πηγάζουν. Ἀπ᾿ τὸν καιρὸ πού, μαθητούδια ἀκόμη, παίρναμε ἀπ᾿ τὸ ζεστὸ χέρι τῆς μάνας μας τὴ σύνοψη καὶ τὸ κερί, ποὺ καθὼς ἦταν ἁγνὸ μοσκοβολοῦσε σὰν λιβάνι ὅταν ἔκαιγε, καὶ πηγαίναμε στὶς ἀκολουθίες τοῦ Νυμφίου, ἢ στὶς Μεγάλες Ὧρες τῶν Παθῶν, τῆς Μεγ. Πέμπτης καὶ τῆς Μεγ. Παρασκευῆς, ὅπου κλαίγαμε ἀπὸ καρδιᾶς μπρὸς στὸν Ἐσταυρωμένο, καθὼς ἀποθέταμε μὲ τρέμοντα δάχτυλα τὰ παρθενικὰ ἀγριολούλουδα, ποὺ μὲ μίαν ὁλόζεστη λαχτάρα τρέχαμε νὰ μάσουμε στοὺς κήπους καὶ στὰ χωράφια· ἀπ᾿ τὰ μικρά μας ἐκεῖνα χρόνια, ποὺ προσμέναμε νά ῾ρθει ἡ ἑβδομάδα τῶν Παθῶν, γιὰ νὰ δεχτοῦμε ὕστερα καὶ τὴν Ἀνάσταση, μέχρι τὰ γηρατειά μας τὰ βαθιά, αὐτὴ ἡ Ἑβδομάδα εἶναι ποὺ μᾶς κρατάει συντροφιὰ μὲ τὸν πόνο της, μὲ τὰ δάκρυά της, μὲ τὴ λύπη της, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ χαρὰ καὶ τὴν εὐφροσύνη τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἀκολουθεῖ.

Κι αὐτὴ εἶναι ἡ μεγαλύτερη φιλοσοφία τῆς ζωῆς, ποὺ ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας τὴν δίνει μὲ τὸν πιὸ ὡραῖο, ἁπλὸ καὶ κατανυκτικὸ τρόπο στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Καὶ εἶναι ἀλήθεια, ὅτι αὐτὴ ἡ φιλοσοφία, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ὑψηλὴ θεολογία τοῦ Σταυροῦ, δὲν θὰ μπορέσει ποτὲ κανεὶς νὰ τὴν ἀφομοιώσει καὶ νὰ τὴν κατανοήσει ἔξω ἀπὸ τὸν ἐκκλησιαστικὸ περίβολο, ἔξω ἀπὸ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας.

Ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ὁ Σταυρὸς ἢ ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα γίνεται λογοτεχνία, γίνεται θέατρο ἢ κινηματογράφος, γίνεται στοχαστικὴ διάλεξη ἢ δημοσιογραφικὸ ἄρθρο, γίνεται εὐκαιρία γιὰ νὰ δοκιμάσει κανεὶς τὶς ἱκανότητές του μ᾿ ἕναν τρόπο – ὁποιοδήποτε – ἐπάνω σ᾿ ἕνα σοβαρὸ θέμα. Καὶ μόνο μέσα ἀπὸ τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες καὶ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ φτάσει στὴν κορφὴ τῆς πνευματικῆς φιλοσοφίας καὶ στὴ δόξα τῆς Ἀναστάσεως, ἀνεβαίνοντας τὸν ἀνηφορικὸ δρόμο τοῦ Γολγοθᾶ καὶ περνώντας πνευματικὰ μέσα ἀπὸ τὴν ἀγωνία τῆς Σταυρώσεως.

Ὁ ὀρθόδοξος χριστιανός, ὅλη τὴν Ἑβδομάδα ἔχει ἕνα μεγάλο δρόμο νὰ ὁδοιπορήσει. Μεγάλο, ὄχι μὲ τὶς ἐξωτερικές, ἀλλὰ μὲ τὶς ἐσωτερικὲς διαστάσεις. Ἕνα δρόμο, ποὺ περπάτησε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ναί, κι ἂς μὴ φανεῖ σὲ κανέναν αὐτὸ τὸ πράγμα παράδοξο. Ἂν δὲν «συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν», δὲν θὰ μπορέσουμε οὔτε τὴ Μεγαλοβδομάδα νὰ νιώσουμε, οὔτε καὶ στὴν Ἀνάσταση νὰ φτάσουμε μαζί του. Σ᾿ αὐτὸ τὸ δρόμο, ποὺ βρίσκεται πάντα κάτω ἀπ᾿ τὴ σκιὰ τοῦ Σταυροῦ, καὶ ἀντικρύζει στὸ βάθος τὸ φωτεινὸ λόφο τῆς Ἀναστάσεως, οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔβαλαν μερικὰ σημάδια σὰν ὁρόσημα, ποὺ μᾶς βοηθοῦν κι αὐτὰ μ᾿ ἕναν εἰδικὸ τὸ καθένα τρόπο, γιὰ νὰ πετύχουμε τὸ σκοπό μας...

Ὤ! Εὐτυχισμένοι καὶ τρισμακάριοι, ὅσοι μπορέσουν ν᾿ ἀφήσουν τὶς βιοτικές τους μέριμνες αὐτὲς τὶς μέρες, κι ἀρχίσουν ἀπὸ τώρα, ἀπὸ αὐτὴ τὴν ὥρα κιόλας, τὴν εὐλογημένη πορεία δίπλα στὸν πορευόμενο πρὸς τὸ Πάθος Χριστό! «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς, συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν, καὶ νεκρωθῶμεν δι᾿ αὐτόν, ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς», «ἵνα μὴ μείνωμεν ἔξω τοῦ νυμφῶνος Χριστοῦ».

Παντελής Πάσχος

Παρασκευή 15 Απριλίου 2011

Σήμερον η χάρις ημάς συνήγαγε...

Τή αυτή ημέρα, Κυριακή τών Βαϊων, τήν λαμπράν καί ένδοξον πανήγυριν τής εις Ιερουσαλήμ εισόδου τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν.


Στίχοι 

• Πώλω καθίσας, ο λόγω τείνας πόλον,
 • Βροτούς εκζητεί λύσαι τής αλογίας.




Ήχος πλ. β' 

Σήμερον η χάρις τού αγίου Πνεύματος, ημάς συνήγαγε, καί πάντες αίροντες, τόν Σταυρόν σου λέγομεν, Ευλογημένος ο ερχόμενος, εν ονόματι Κυρίου, Ωσαννά εν τοίς υψίστοις.



Στα γεροντικά της ερήμου  διασώζεται μια πανάρχαια μοναστική συνήθεια. Στα πρωτοχριστιανικά κοινόβια της εποχής, η περίοδος της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής ταυτιζόταν την εκούσια απόσυρση των μοναχών στην έρημο. Η πνευματική προπαρασκευή και προετοιμασία, ενόψει του εορτασμού του Πάσχα, περιελάμβανε την αυστηρή άσκηση, την νηστεία και την προσευχή.

"Την Κυριακή της Τυρινής προ της ενάρξεως της Μεγάλης Σαρακοστής, αφού οι μοναχοί κοινωνούσαν των Αχράντων Μυστηρίων, προσεύχονταν και ασπάζονταν μεταξύ τους, και έπειτα ελάμβαναν ο καθένας τους μερικές τροφές και έφευγαν στην έρημο πέραν του Ιορδάνου, για να αγωνισθούν  κατά την περίοδο της Τεσσαρακοστής τον αγώνα της ασκήσεως. Επέστρεφαν δε στο μοναστήρι την Κυριακή των Βαΐων, για να εορτάσουν τα Πάθη, τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού. Είχαν ως κανόνα να μην συναντά κανείς τον άλλο αδελφό στην έρημο και να μην τον ερωτά, όταν επέστρεφαν, για το είδος της ασκήσεως που έκανε την περίοδο αυτή..."

Αυτήν την πραγματικά συγκινητική στιγμή της σύναξης των ασκητών στην μονή της μετανοίας τους, ιστορεί το εξαίσιο στιχηρό ιδιόμελο της ημέρας.

Σήμερον η χάρις τού αγίου Πνεύματος, ημάς συνήγαγε, καί πάντες αίροντες, τόν Σταυρόν σου λέγομεν, Ευλογημένος ο ερχόμενος, εν ονόματι Κυρίου, Ωσαννά εν τοίς υψίστοις...

Κυριακή 10 Απριλίου 2011

Είναι κάτι στιγμές...

Η συμπλήρωση 2.500 ετών από την ομώνυμη μάχη, προσέδωσε στον φετινό Μαραθώνιο της Αθήνας -το λεγόμενο και κλασσικό- μεγάλη δημοσιότητα και διεθνή εμβέλεια. Αθλητές από όλο τον κόσμο προσήλθαν για να τιμήσουν τον αγώνα δηλώνοντας ταυτόχρονα και τιμή για την συμμετοχή τους. Αφιερώματα, ρεπορτάζ, φωτογραφίες, εκδηλώσεις… Ανάμεσα στα πολλά μου έκανε εντύπωση η τηλεοπτική συνέντευξη ενός Έλληνα αθλητή. Δρομέας των μεγάλων αποστάσεων και εκείνος -δεν συγκράτησα δυστυχώς το όνομα του- έκανε κάλεσμα στον κόσμο να αγκαλιάσει το γεγονός. Να συμμετάσχει δηλαδή ως θεατής, όχι μόνο στο περίφημο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο -όπου και ο τερματισμός- αλλά σε όλη τη διαδρομή των 42.195 μέτρων του Μαραθωνίου. 

Προς τούτο θέλησε να μοιραστεί με τους τηλεθεατές μια «συγκινητική» ανάμνηση από παλαιότερο αγώνα του σε μια πόλη της βόρειας Ευρώπης. Εκεί λοιπόν ο αθλητής ήρθε σε επαφή με χιλιάδες θεατών κάθε ηλικίας. Οικογένειες ολόκληρες, γονείς με μωρά στην αγκαλιά τους, σχολεία με σημαιάκια, ακόμη και ηλικιωμένοι χειροκροτούσαν αδιάκοπα όλους τους δρομείς, από το νικητή ως και τον τελευταίο. Η στιγμή όμως που τον συγκλόνισε κατά την διάρκεια του αγώνα ήταν το θέαμα μιας μητέρας με το ανήλικο παιδί της, να στέκονται στην άκρη του δρόμου, ενθαρρύνοντας τους αθλητές. Το παιδί κρατούσε ένα λευκό μπαστούνι και φορούσε σκούρα γυαλιά, ήταν τυφλό. Προς στιγμήν ο αθλητής μας ένιωσε την ανάγκη να χειροκροτήσει εκείνος τον θεατή. 

Είναι λοιπόν κάτι στιγμές που έρχονται τα πάνω κάτω κι ο θεατής ξαφνικά μετατρέπεται στον αληθινό πρωταγωνιστή. Είναι κάτι στιγμές που το πιο βροντερό «παρών» το δηλώνει ο -επί της ουσίας- απών. Είναι κάτι στιγμές που για να αντικρύσουμε τις πιο υψηλές αλήθειες πρέπει να χαμηλώσουμε το βλέμμα. Είναι κάτι στιγμές που η λεπτομέρεια νοηματοδοτεί το όλον. Είναι κάτι στιγμές που οι «μωροί» του κόσμου χρηματίζουν για όλους μας δάσκαλοι. Είναι κάτι στιγμές που δια της σιωπής διατυπώνονται οι πλέον εκκωφαντικές αλήθειες… 

Τέτοιες στιγμές η σκέψη ταξιδεύει αβίαστα στον Ισαάκ το Σύρο και στα περίφημα συγγράμματα του, 14 αιώνες πριν. Πόσο παράξενος φαντάζει εκ πρώτης όψεως αυτός ο Αββάς... Μπερδεμένα τα λόγια του. Χρησιμοποιεί παράδοξα λεκτικά σχήματα, νοητικά αλληλοαναιρείται. Δεν έχει αρχή, μέση και τέλος. Υπερβαίνει τις λογικές έννοιες για να μας δώσει το κάτι άλλο. Όταν όμως συνειδητοποιείς τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου, όταν κατανοείς ότι η υλική κρίση είναι κατά βάση πνευματική, όταν απορείς πως μπορεί η υπερκατανάλωση να δημιουργεί τόσο στερημένα άτομα, όταν αναγνωρίσεις σαν τον νέο της παραβολής πως έτι εν σοι λείπει (1), ο Αββάς Ισαάκ είναι εκεί. Για να σου προσφέρει απλόχερα αυτό το κάτι άλλο. 

Ζει ως ερημίτης κατά τον 6ο αιώνα κι όμως θαρρείς ότι είναι σύγχρονος και ζει εδώ δίπλα μας. Δεν σου κάνει κήρυγμα, σου απευθύνεται με πόνο ψυχής, …γέγονα μωρός, ούχ υπομένω φυλάξαι το μυστήριον εν σιωπή, αλλά γίνομαι άφρων, δια την των αδελφών ωφέλειαν (2). Δεν έχει σκοπό να ελέγξει ή να μαλώσει κανένα. Σου χαρίζει εικόνες. Λίγο παράξενες, αλλά πραγματικά ιδιαίτερες σαν την εικόνα του παιδιού της ιστορίας μας. Απομονώνει εκείνες τις στιγμές που διαρκούν αιώνια και στις προσφέρει. Τέτοιες στιγμές πρέπει να έχει κατά νου κι ο Αββάς Ισαάκ όταν μιλάει για την άγνοια, την υπέρτερα της γνώσεως…(3) Όταν περιγράφει τους ταπεινούς, ως ανθρώπους μη όντες εν τη κτίση και μη ελθόντες εις το είναι…(4), ως ανύπαρκτους δηλαδή. Όταν σημειώνει πως η γαρ λύπη η βάλλουσα εν τη καρδία είναι οξυτέρα πάσης κολάσεως…(5) Όταν ομολογεί πως τον φοβερόν θάνατον ηγείται χαρά… ο δε άνθρωπος και απών, ως παρών ομιλεί, μη ορώμενος υπό τίνος…(6)  Όταν προβλέπει πως οι γαρ άγιοι εν τω μέλλοντι αιώνι ου προσευχή προσεύχονται… άλλα μετά καταπλήξεως εναυλίζονται εν τη ευφραινούση δόξη…(7)  Όταν φτάνει στο σημείο να διδάσκει την προσευχή υπέρ πάσης της κτίσεως, υπέρ των ανθρώπων... των ορνέων και των ζώων… υπέρ των εχθρών της αληθείας και υπέρ των βλαπτόντων αυτόν εν πάση ώρα ευχήν μετά δακρύων προσφέρει, του φυλαχθήναι αυτούς και ιλασθήναι αυτοίς…(8) 

Επισήμως ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος δεν περιλαμβάνεται στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας. Στην συνείδηση όμως του εκκλησιαστικού σώματος δεν χωρά αμφιβολία πως καίτοι προσήλθε σε αυτόν τον κόσμο με το ανθρώπινο προνόμιο του κατ’ εικόνα, αναχώρησε -πλήρης ημερών- κατακτώντας το καθ' ομοίωσιν. Έστω και κάτι τέτοιες παράξενες στιγμές, ας έχουμε την ευχή του. Αρκεί. 

Αθήνα 18 Νοεμβρίου 2010 
Θ.Ν.Μ

Ευροκλύδων, Τεύχος 35 Ιανουάριος Φεβρουάριος 2011

1 Λουκά ΙΗ’, 22 
2 Ισαάκ Σύρου, Λόγος ΛΗ΄ 
3 ο.π Λόγος ΛΒ΄ 
4 ο.π Λόγος ΠΑ΄ 
5 ο.π Λόγος ΠΔ΄ 
6 ο.π Λόγος ΚΔ΄ 
7 ο.π Λόγος ΛΒ΄ 
8 ο.π Λόγος ΠΑ΄

Σάββατο 9 Απριλίου 2011

Εν σοί διεσώθη τό κατ' εικόνα...

Τή αυτή ημέρα, Κυριακή πέμπτη τών Νηστειών, διετάχθημεν μνήμην ποιείσθαι τής Οσίας Μητρός ημών Μαρίας τής Αιγυπτίας. 


Στίχοι 
• Απήρε πνεύμα, σάρξ απερρύη πάλαι. 
• Τόν όστινον, γή, κρύπτε νεκρόν Μαρίας. 

Ταίς αυτής πρεσβείαις, ο Θεός ελέησον, καί σώσον ημάς. Αμήν. 


Απολυτίκιον Τής Οσίας
 Ήχος πλ. δ' 

Εν σοί Μήτερ ακριβώς διεσώθη τό κατ' εικόνα, λαβούσα γάρ τόν Σταυρόν, ηκολούθησας τώ Χριστώ, καί πράττουσα εδίδασκες υπεροράν μέν σαρκός παρέρχεται γάρ, επιμελείσθαι δέ ψυχής, πράγματος αθανάτου, διό καί μετά Αγγέλων συναγάλλεται Οσία Μαρία τό πνεύμά σου. 



Η oσία Μαρία έζησε πιθανώς τoν 4o αιώνα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτoυ, μια πόλη πλoύσια, αλλά αρκετά διεφθαρμένη εκείνη την επoχή. Έτσι λoιπόν και η Μαρία ήδη από την ηλικία των 12 ετών, χάρις στην απαράμιλλη φυσική oμoρφιά της παρεκτράπηκε και άρχισε ήδη να ζει ζωή διεφθαρμένη για 17 περίπoυ χρόνια, παρασύρoντας στην αμαρτία, την πoρνεία και τη φιληδoνία κι άλλες ψυχές. Μια μέρα, όταν ήταν περίπoυ 30 ετών, στo λιμάνι της πόλης, ένα πλoίo ήταν έτoιμo να αναχωρήσει για τα Ιερoσόλυμα και στην ψυχή της Μαρίας γεννήθηκε η ανάγκη να πάει κι εκείνη έως εκεί. Ξημέρωνε η 14η Σεπτεμβρίoυ, γιoρτή της Υψώσεως τoυ Τιμίoυ Σταυρoύ, όταν τo πλoίo έφθασε στα Ιερoσόλυμα κι όλoι oι πρoσκυνητές έτρεξαν για να πρoσκυνήσoυν τoν Τίμιo Σταυρό. Ανάμεσά τoυς και η Μαρία έτρεξε πρoς τo Nαό πoυ έχτισε η Αγία Ελένη, αλλά μία αόρατη δύναμη την εμπόδιζε να μπει μέσα. 

Για αρκετή ώρα πρoσπαθoύσε να μπει από την ανoιχτή πόρτα τoυ Nαoύ, αλλά δεν μπoρoύσε και τότε κατάλαβε πώς την εμπόδιζαν oι αμαρτίες της και πως ήταν ανάξια να πρoσκυνήσει. Αυτή η συναίσθηση της έφερε ασταμάτητα δάκρυα στα μάτια. Πρoσευχήθηκε με μεγάλη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς της στη Μητέρα τoυ Χριστoύ, στην Παναγία μας να μεσιτεύσει στoν Υίό της και να συγχωρέσει τις αμαρτίες της. Τα δάκρυα κυλoύσαν ακόμη ασταμάτητα, όταν επιτέλoυς η Μαρία μπόρεσε να διαβεί την είσoδo τoυ Nαoύ και με ψυχή συντετριμμένη από τη μετάνoια να πρoσκυνήσει τoν Τίμιo Σταυρό, υπoσχόμενη ότι πλέoν θ' αλλάξει ζωή.

Όταν βγήκε από τo Nαό αναρωτιόταν πoυ να πoρευθεί, όταν μία εσωτερική φωνή της είπε να πoρευθεί πρoς την έρημo τoυ Ιoρδάνη Πoταμoύ. Εκεί βρήκε έναν πνευματικό ιερέα, εξoμoλoγήθηκε τα αμαρτήματά της, και αφoύ πέρασε τoν Ιoρδάνη πρoχώρησε στην έρημo. Εκεί έζησε 47 oλόκληρα χρόνια με αυστηρή νηστεία, πρoσευχή και δάκρυα μέσα στην αφιλόξενη έρημo πoυ ήταν καυτή τo πρωί και παγωμένη όλη τη νύχτα, χωρίς τρoφή, χωρίς ρoύχα, χωρίς στέγη. Εκείνη πoυ έμενε στα καλύτερα δωμάτια στην Αλεξάνδρεια, έτρωγε τα καλύτερα φαγητά, ζoύσε μέσα στη χλιδή και στην πoλυτέλεια και ταυτόχρoνα μέσα στην φιληδoνία και στην ακoλασία, πέρασε όλη τη ζωή της στην έρημo έχoντας πάρει μαζί της μόνo τα ρoύχα πoυ φoρoύσε και τρία ψωμιά, για 47 oλόκληρα χρόνια έτρωγε τα χόρτα της ερήμoυ και ξεδιψoύσε στo νερό τoυ Ιoρδάνη. Για στρώμα της είχε την άμμo της έρημoυ, για σκεύη της τ' άστρα τoυ oυρανoύ, για φίλo της και συντρoφιά τα άγρια θηρία και μόνo για μία φoρά στη ζωή της μετά από 47 χρόνια συνάντησε κατ' oικoνoμάν Θεoύ άνθρωπo, τoν Αββά Zωσιμά από τη Μoνή τoυ Τιμίoυ Σταυρoύ. Όπως ήταν συνήθεια των μoναχών της επoχής, έφευγαν από τo μoναστήρι τoυς στην έρημo, από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή των Βαΐων... 

Παρασκευή 8 Απριλίου 2011

Διό ως προσετάγην βοώ σοι, Χαίρε...




Δευτέρα 4 Απριλίου 2011

Αυτοείδωλον εγενόμην και άρτι κείμαι γυμνός...


Τή αυτή ημέρα, Πέμπτη τής πέμπτης Εβδομάδος τών Νηστειών, κατά τήν αρχαίαν παράδοσιν, ψάλλομεν τήν Ακολουθίαν τού Μεγάλου καί κατανυκτικού Κανόνος, ποίημα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης.

Oύτος ήτον εν έτει χξ΄ [660], εκατάγετο δε από την πόλιν Δαμασκόν, το νυν λεγόμενον Σιάμ, γεννηθείς από γονείς θεοφιλείς... Mαθών δε τα ιερά γράμματα, όταν έγινε χρόνων δεκατεσσάρων εσυναριθμήθη εις το τάγμα των κληρικών: ήτοι έγινεν Aναγνώστης από τον τότε Πατριάρχην των Iεροσολύμων... Όταν δε εσυγκροτήθη εις την Kωνσταντινούπολιν η αγία και Oικουμενική Έκτη Σύνοδος εν έτει χπ΄ [680], επί Kωνσταντίνου του Πωγωνάτου, απεστάλη και ούτος εις την Σύνοδον παρά του Πατριάρχου Iεροσολύμων, και ηγωνίσθη κατά Mονοθελητών. Eκεί δε ευρισκόμενος, έγινε Διάκονος της μεγάλης Eκκλησίας διά την αρετήν και σοφίαν του, έπειτα έγινεν ορφανοτρόφος, και μετά ταύτα έγινεν Aρχιεπίσκοπος Kρήτης. Πηγαίνωντας δε εις την επαρχίαν του δεύτερον, έφθασεν έως εις την Mιτυλήνην, και εκεί παρέδωκε την ψυχήν του εις χείρας Θεού, εν τόπω λεγομένω Eρεσσός, αφήσας εις την Eκκλησίαν του Xριστού πάμπολλα συγγράμματα... (1)

Η πέμπτη εβδομάς των Νηστειών είναι το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Οι ακολουθίες είναι μακρότερες και εκλεκτότερες. Στη συνήθη ακολουθία των λοιπών εβδομάδων θα προστεθούν δύο νέες εκτενείς ακολουθίες· την Πέμπτη ο Μέγας Κανών και το Σάββατο ο Ακάθιστος ύμνος. Κανονικά το αποκορύφωμα αυτό θα έπρεπε να αναζητηθή στην επομένη, στην έκτη εβδομάδα των Νηστειών, που είναι και η τελευταία της περιόδου αυτής. Αλλά όλα στη λατρεία μας έχουν τακτοποιηθή από τους Πατέρας με πολλή μελέτη και περίσκεψι. Με «διάκρισι», κατά την εκκλησιαστική έκφρασι. Μετά από την τελευταία εβδομάδα ακολουθεί η Μεγάλη Εβδομάς, με πυκνές και μακρές ακολουθίες, ανάλογες προς τα μεγάλα εορτολογικά της θέματα. Μεταξύ αυτής και του αποκορυφώματος της Τεσσαρακοστής έπρεπε να μεσολαβήση μία περίοδος σχετικής αναπαύσεως, μία μικρά ανάπαυλα. Το τόσο λοιπόν ανθρωπίνως αναγκαίο μεσοδιάστημα είναι η τελευταία εβδομάς και την έξαρσι του τέλους βαστάζει η προτελευταία... (2)



Ακούμε συχνά την φράση ότι ποτέ τα σπίτια των ανθρώπων δεν υπήρξαν τόσο κοντά το ένα στο άλλο, αλλά και ταυτόχροα οι καρδιές των ανθρώπων τόσο απόμακρισμένες.
Σε αυτήν την πραγματικότητα η Εκκλησία δεν αποτελεί εξαίρεση. Σημειώνει εύστοχα ένας σύγχρονος θεολόγος ότι η μεγαλύτερη αίρεση (με την θεολογική ερμηνεία του όρου) που καλείται να αντιμετωπίσει η σημερινή Εκκλησία είναι η Ατομική Θρησκευτικότητα. Ο Ατομοκεντρισμός ως στάση ζωής. Η πλήρης αποκοπή μας από το εκκλησιαστικό γεγονός.

Το Πρόσωπον μεταβάλλεται σε Άτομο.
Η Αλήθεια από γεγονός σχέσης μεταβάλλεται σε προνόμιο ατομικής υπεροχής και επιβολής.
Ο μικρόκοσμος της καθημερινότητας μας αποτελεί το ασφαλές καταφύγιο της Οίησης.

Το μόνο που τελικά καταφέρνει η εγωτική μας υπεροψία είναι να επιβεβαιώσει την πνευματική μας γύμνια, κατά τη φράση του Μεγάλου Κανόνα «Αυτοείδωλον εγενόμην... και άρτι κείμαι γυμνός...»

Αδαμιαίος θρήνος, αξαίσιο ποίημα, σταθμός μετανοίας στην πορεία μας προς την Ανάσταση.

Ιλάσθητι, ως ο Τελώνης βοώ σοι...
Ου δάκρυα, ουδέ μετάνοιαν έχω, ουδέ κατάνυξιν...
Προσέβλεψα, τού φυτού τό ωραίον, καί ηπατήθην τόν νούν, καί άρτι κείμαι γυμνός...
Απώλεσα, τό πρωτόκτιστον κάλλος, καί τήν ευπρέπειάν μου, καί άρτι κείμαι γυμνός...

(1) Συναξάρι Αγίου
(2)Ι.Μ Φουντούλη, Λογική Λατρεία

Σάββατο 2 Απριλίου 2011

Αλλάζοντας την κατάσταση...


Ήταν κάποτε ένας παππούς που περπατούσε σε μία παραλία με τον εγγονό του. Το αγόρι μάζευε κάθε αστερία που έβρισκε μπροστά του και τον πετούσε και πάλι στον ωκεανό. 
-Αν τους άφηνα εδώ, είπε το αγόρι, θα ξεραίνονταν και θα πέθαιναν. Έτσι τους σώζω τη ζωή. 
Του είπε τότε ο παππούς: 
-Αυτή η παραλία όμως εκτείνεται για μίλια κι έχει εκατομμύρια αστερίες. Αυτό που κάνεις δεν μπορεί ν’ αλλάξει την κατάσταση. 
Το αγόρι κοίταξε τον αστερία που κρατούσε στο χέρι του, τον πέταξε στο νερό και απάντησε: 
-Γι’ αυτόν τον αστερία, την αλλάζει...