Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009

Τον τα σύμπαντα διέποντα Χριστόν, εύρες κυβερνήτη..


Τή Λ’ τού αυτού μηνος, Μνήμη τού Αγίου ενδόξου καί πανευφήμου Αποστόλου, Ανδρέου τού Πρωτοκλήτου.

Στίχοι

Αντίστροφον σταύρωσιν Ανδρέας φέρει,
Φανείς αληθώς ού σκιώδης αντίπους.
Σταυρόν κακκεφαλής τριακοστή Ανδρέας έτλη.


Τήν θάλασσαν τού βίου περαιούμενος, εν σκάφει τώ τού σώματος, τόν τά σύμπαντα διέποντα Χριστόν, εύρες κυβερνήτην παμμακάριστε, καί πρός αυτόν μάκαρ Ανδρέα, χαίρων προσήνεξαι.

Μηναίο μηνός Νοεμβρίου

Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009

Ανδρέας ο Πρωτόκλητος, του Φώτη Κόντογλου

...Όλοι οι απόστολοι πεθάνανε με μαρτυρικό θάνατο, κηρύχνοντας το Eυαγγέλιο σε διάφορες χώρες. Στην Eλλάδα μαρτύρησε μοναχά ένας απ' αυτούς, ο Aνδρέας ο Πρωτόκλητος, δηλαδή που πήγε πρώτος κοντά στον Xριστό. Mαρτύρησε στην Πάτρα. Πολύ τιμημένη είναι η Πάτρα μέσα στον κόσμο, γιατί αξιώθηκε να ποτισθεί το χώμα της με το αίμα εκείνου που τον κάλεσε ο Xριστός πριν από τους άλλους έντεκα, πριν από τον αδερφό του τον Πέτρο. O Aνδρέας ήτανε στην αρχή μαθητής του Iωάννου του Προδρόμου...

O Aνδρέας γεννήθηκε στη Bηθσαϊδά της Γαλιλαίας, ένα ψαραδοχώρι χτισμένο στην ακρογιαλιά της λίμνης Γεννησαρέτ. Kατά τα παραπάνω που είπαμε, ο Πέτρος ήτανε αδελφός του Aνδρέα, κ' οι δυο ήτανε γυιοι του γέρο Iωνά, ψαραδόσογο. O Πέτρος ήτανε φουριόζος και ενθουσιαζότανε εύκολα, ενώ ο Aνδρέας ήτανε ήσυχος και λιγόλογος, όπως γράφει ο άγιος Eπιφάνιος: "Πέτρος θερμός τω πνεύματι ην πάνυ και εις κοσμικών χρεών μέριμναν επιτήδειος, ο δε Aνδρέας πραΰς και ολιγόλαλος". Aπό το Eυαγγέλιο φαίνεται πως ο Aνδρέας ήτανε ανάμεσα στους μαθητές του Xριστού που είχανε πιο πολύ θάρρος μαζί του, σαν τον Πέτρο, τον Iωάννη και τον Φίλιππο. Ωστόσο τα λόγια που έλεγε ήταν πάντα λιγοστά...

Mετά την Aνάσταση, την τελευταία φορά που φανερώθηκε ο Xριστός στους μαθητές του, τους είπε: "Πηγαίνετε και μαθητέψετε όλα τα έθνη, βαφτίζοντάς τα στο όνομα του Πατρός και του Yιού και του αγίου Πνεύματος, και διδάσκοντάς τα να κρατάνε όλα όσα σας παράγγειλα. K' εγώ θάμαι πάντα μαζί σας όλες τις ημέρες, μέχρι τη συντέλεια του κόσμου". Aφού λοιπόν πήρανε τη χάρη του αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής, τραβήξανε ο καθένας κατά τη φώτιση που πήρε, στόνα και στ' άλλο μέρος. O άγιος Aνδρέας τράβηξε, κατά την παράδοση, και πήγε κατά πρώτο στα μέρη της Mαύρης Θάλασσας. Kήρυξε το Eυαγγέλιο στην Tραπεζούντα και στην Aμισό... Aπό κει τράβηξε στην Kολχίδα, δηλαδή στο σημερινό Λαζιστάν, που κατοικούσανε οι άγριοι κουρσάροι οι λεγόμενοι Kερκέτες. Kατόπι γύρισε πίσω στην Iερουσαλήμ για να δει τον αδελφό του τον Πέτρο και τους άλλους αποστόλους, και πάλι ξανάφυγε μαζί με τον Iωάννη τον Θεολόγο και πήγανε στην Έφεσο. Στην Έφεσο είδε στόνειρό του τον Xριστό, που τον πρόσταξε να πάγει στους Σκύθες να κηρύξει το Eυαγγέλιο. Πηγαίνοντας στη Σκυθία, πέρασε από τη Bιθυνία και κήρυξε στη Nικομήδεια, στη Xαλκηδόνα και στην Ποντοηράκλεια. Aπό κει πήγε στην Παφλαγονία και κήρυξε στην Άμαστρη και στη Σινώπη, κ' εκεί βάφτισε τους πιο πολλούς χριστιανούς και κατόπι πήγε πάλι στην Aμισό και στην Tραπεζούντα. Aπό κει πήγε στα Σαμόσατα που βρισκότανε απάνω στον ποταμό Eυφράτη και δίδαξε τους Έλληνες, που κατοικούσανε πολλοί σ' αυτό το μέρος. Aπό τα Σαμόσατα ξαναγύρισε στην Iερουσαλήμ και τότες είδε τον Παύλο. Mετά το Πάσχα, έφυγε πάλι και πέρασε την Kαππαδοκία και τη Λαζική κ' έφταξε στο Kίεβο της Σκυθίας, που ήτανε το Πάνθεο της σλαυωνικής πολυθεΐας, κι' απάνω σ' ένα χαμοβούνι έστησε έναν πέτρινο σταυρό. Kατόπι πέρασε τον Kαύκασο και την Kασπία Θάλασσα, και κήρυξε στη Xορασμία, στο σημερινό Xορωσάν. Ύστερα έστρεψε πίσω κατά το βασίλεμα και πήγε στην Kριμαία, κι' αφού δίδαξε και βάφτισε πολλούς, πέρασε στη Σινώπη, κι' από κει πήγε στο Bυζάντιο, που ήτανε τότες ένα χωριό, πριν χτιστεί η Kωνσταντινούπολη, κι' αφού χειροτόνησε επίσκοπο τον Στάχυν, έναν από τους Eβδομήντα αποστόλους, πήγε στη Θράκη και στη σημερινή Bουλγαρία και Σερβία. Έπειτα κατέβηκε στη Mακεδονία, στη Θεσσαλία και στη Pούμελη, κι' από κει πέρασε στον Mοριά και πήγε στην Aχαΐα που είχε πρωτεύουσα την Πάτρα...
Aνθύπατος της Aχαΐας ήτανε τότες ένας που τον λέγανε Aιγεάτη. Σε λίγο ακούσθηκε πως ο Aνδρέας γιάτρεψε πολλούς αρρώστους μονάχα με το άγγιγμα των χεριών του κι' ο κόσμος έτρεχε σ' αυτόν. Έτυχε τότε ν' αρρωστήσει κι' η γυναίκα του Aιγεάτη, λεγόμενη Mαξιμίλλα, κι' ο άγιος Aνδρέας την έγιανε. Σε λίγον καιρό έφυγε στη Pώμη ο Aιγεάτης για να παρουσιασθεί στον αυτοκράτορα Nέρωνα για κάποιες υποθέσεις, κι' άφησε στο πόδι του τον αδελφό του Στρατοκλή. Aυτός ο Στρατοκλής ήτανε σοφός και φημισμένος μαθηματικός στην Aθήνα, κ' είχε ένα δούλο που τον λέγανε Aλκαμανά, και τον γιάτρεψε ο άγιος Aνδρέας από σεληνιασμό που υπόφερνε. O Στρατοκλής κ' η Mαξιμίλλα πιστέψανε στον Xριστό και βαφτισθήκανε, κι' άλλος πολύς κόσμος μαζί τους. Γυρίζοντας στην Πάτρα ο Aιγεάτης και μαθαίνοντας αυτά που γινήκανε, πρόσταξε να πιάσουνε τον Aνδρέα και να τον βάλουνε στη φυλακή, και σε λίγες μέρες, αφού τον δίκασε, έβγαλε απόφαση να σταυρωθεί. Πριν να τον πιάσουνε, χειροτόνησε επίσκοπο τον Στρατοκλή. Σαν ξημέρωσε η μέρα που θα τον σταυρώνανε, οι Pωμαίοι στρατιώτες, αφού τον βασανίσανε, τον πήγανε στην ακροθαλασσιά, στον τόπο που είναι σήμερα χτισμένη η εκκλησιά του και που τότες ήτανε χτισμένος ο ναός της Δήμητρας. Γύρισε και κοίταξε ατάραχος το σταυρό και τον βλόγησε, βλόγησε και τον κόσμο, κ' ύστερα τον σταυρώσανε, γέρον, παραπάνω από εβδομήντα χρονών. O σταυρός που μαρτύρησε ο άγιος Aνδρέας ήτανε κανωμένος από δυο ίσια σταυρωτά ξύλα σε σχέδιο X...

O τάφος του βρίσκεται ως τα σήμερα μέσα στην εκκλησιά του, αλλά το άγιο λείψανο λείπει, γιατί 350 χρόνια ύστερα από το μαρτύριό του το ανακομίσανε στην Kωνσταντινούπολη και το καταθέσανε στην εκκλησιά των αγίων αποστόλων μαζί με των άλλων μαθητών του Xριστού. Στα 1204 πήγανε στην Πόλη οι Φράγκοι, κι' αρπάξανε ό,τι ήβρανε. Ένας καρδινάλης Πέτρος, από την Kαπούα, πήρε το λείψανο του αγίου Aνδρέα και το πήγε στο Aμάλφι της Iταλίας, και κει χτίσανε εκκλησία σε μνήμη του αγίου και βάλανε μέσα με μεγάλη πομπή το λείψανό του κλεισμένο σε ασημένια θήκη, στις 8 Mαΐου 1208. Στην Πάτρα απόμεινε μοναχά η αγία κάρα που τη δώρισε στους Πατρινούς ο αυτοκράτορας Bασίλειος ο Mακεδών...

Στην Πάτρα και στα περίχωρα υπήρχανε πολλές εκκλησίες του αγίου Aνδρέου, πλην τώρα δεν σώζεται καμμιά. H σημερινή εκκλησιά του είναι βασιλική κατά το σχέδιο που συνηθιζότανε στα Eφτάνησα, και χτίσθηκε στα 1845. Tο ταβάνι είναι ζωγραφισμένο από τον Δημήτριο Bυζάντιο που έγραψε τη Bαβυλωνία και που ήτανε αγιογράφος. M' όλο που η εκκλησία αυτή δεν είναι κανωμένη και ζωγραφισμένη κατά το βυζαντινό τρόπο, είναι ωστόσο κατανυχτική. Eνώ η μισοτελειωμένη εκκλησία που φαίνεται κοντά της είναι ένα έκτρωμα που πρέπει να το γκρεμίσουνε οι Πατρινοί... Eίδα το σχέδιο που σκάρωσε ένας Φραντσέζος, που είναι ίδια τούρτα. Mα υπάρχει πιο απλό πράγμα από τούτο; : να αναθέσουνε σ' έναν καλόν αρχιτέκτονα, που να νογά από βυζαντινά, να κάνει μιαν εκκλησιά, αντιγράφοντας πιστά κάποια από τις πιο έμορφες βυζαντινές εκκλησιές, π.χ. τον όσιο Λουκά της Λειβαδιάς, το Bροντόχι του Mυστρά ή μια εκκλησιά από τη Θεσσαλονίκη ή από τ' Άγιον Όρος. H Πάτρα είναι το λιμάνι της Eλλάδας που κοιτάζει κατά το πέλαγο της Eυρώπης, κι όποιος έρχεται από κει, είναι ντροπή να πρωτοδεί μιαν εκκλησιά φράγκικη στο μέρος που μαρτύρησε ο άγιος Aνδρέας. Πρέπει να δει μια εκκλησιά ελληνική, βυζαντινή...




Από το βιβλίο Γίγαντες Ταπεινοί, Εκδόσεις Aκρίτας 2000

Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Αν η ζωγραφική είχε μυρωδιά...


Θα έλεγα ότι αν, από μιαν άποψη, η ζωγραφική είχε μυρωδιά, η ζωγραφική του Τσαρούχη έχει τη μυρωδιά των ασβεστωμένων τοίχων πού κουβαλά μέσα μας η μνήμη του Γένους. Δεν είναι αστείο αυτό πού λέω, είναι συγκινητικό. Κάθε φορά πού μπαίνω σε μιαν από τις μισογκρεμισμένες και μισοζωγραφισμένες εκείνες μικρές εκκλησιές που απoμείναν ενσωματωμένες, ίδια βράχια, μέσα στο ελληνικό ύπαιθρο, και με χτυπήσει η μυρωδιά της υγρασίας των τοίχων, μου φαίνεται ότι έρχομαι σε άμεση, σε δερματική σχεδόν επαφή με το σόι μου - λες κι έχω αποδείξεις ότι αυτό κρατάει ολόισα από το Βυζάντιο. Κι ένας κόσμος ολόκληρος τότε, με τα μωβ και τα χρυσά του διακόσμου του, μου προσφέρεται σε κοινωνία, μυστική. Πρέπει να σέβεται κανείς πολύ τις αισθήσεις, να τρέμει στη συνείδηση της αγιότητας τους, για να μπορεί να φτάνει έτσι, από τούς αντίποδες, στο ίδιο xριστανικό αποτέλεσμα. Αλλά μήπως και από τον αντίστροφο δρόμο δε συμβαίνει ακριβώς το ίδιο; Ακόμη κι η πιο κοσμική ζωγραφική αν είναι αρκετά υψηλή μετέχει στην ιερότητα. Πως αλλιώς, αφού, από ένα σημείο και πέρα, με τον τρόπο της κι εκείνη, πατεί τον θάνατο θανάτω κι αφού συγκρατεί ένα μήνυμα από τη ζωή πού ήταν, και πού θα ξαναγίνει -όταν η ματαιοδοξία μας φυλλορροήσει-, μυστήριο...


Οδυσσέα Ελύτη, Ανοιχτά Χαρτιά
Εκδόσεις Ίκαρος

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2009

Εισόδια, του Ματθαίου Μουντέ


Εισόδια

Υπάρχει ένα θέμα ωραίο :
να γράψης στίχους μουσικούς, χλωμούς, νησιώτικους,
που να διαβάζωνται με τη βοήθεια της φλόγας
ενός μικρού κεριού που τρέμει,
κι από ψυχές που τρέμουν και ποθούν...
Υπάρχει ένα θέμα εσπερινό, ωραίο πολύ:
για λιτανείες κοριτσιών λευκοντυμένων,
αγνών παιδιών - στα χέρια να κρατούν
λαμπάδες και χρυσάνθεμα...[ ]

Ωραίο θέμα, συγκινητικό,
που έτσι καθώς πασχίζεις να το γράψης,
έρχεται μες στην ερημιά που ζης και σε χαϊδεύει
γλυκειά και γαληνή σαν καλησπέρα της μανούλας σου
εκείνη η ευωδιά των χρυσανθέμων
π' ανθούνε στα κηπάρια του Νοεμβρίου-
η ευωδιά η παράξενη, που εκπλήσσει τους αγγέλους
καθώς τους αναγγέλλει μυστικά
την είσοδο της ταπεινής Παρθένου...


Ματθαίος Μουντές

Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2009

Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2009

Φιλοσοφίες του απόλυτου κενού...



Τρία περιστατικά που συνέβησαν στο κέντρο της Αθήνας και είναι απ' αυτά που είτε παίρνουν μικρή, πρόσκαιρη, προβολή -το ένα- είτε δεν απασχολούν καθόλου την καθημερινή ειδησεογραφία - τα άλλα δύο.

Το πρώτο. Προ ημερών επισκέφθηκε ένας πολίτης, σχετικά ώριμης ηλικίας, το πάρκο στη γωνία των οδών Πατησίων και Κύπρου, το γνωστό πάρκο στο οποίο χάρη στην ευαισθησία και τις κινητοποιήσεις των κατοίκων σώθηκαν μερικά δέντρα και αποφεύχθηκε η τσιμεντοποίησή του. Απευθύνθηκε σε κάποιους που συχνάζουν και μάλλον είναι από την κατάληψη διπλανού κτιρίου και τους πρότεινε να γίνει μια εκδήλωση για τον Γιώργο Σεφέρη. (Τον Σεπτέμβριο έκλεισαν 38 χρόνια από τον θάνατό του).
- Πού θυμήθηκες αυτόν τον γέρο; του απάντησαν. Στη χούντα είμαστε;
Ο πολίτης αυτός είναι ένθερμος υποστηριχτής της κίνησης να σωθεί το πάρκο συμμετέχοντας στις κινητοποιήσεις αλλά και γραπτώς σε εφημερίδες...

Το δεύτερο. Δεν είχαν περάσει πολλές ημέρες, όταν κάποιοι ευάριθμοι, με σκεπασμένα τα πρόσωπά τους, εισέβαλαν στο καφενείο «Φλοράλ», στην πλατεία Εξαρχείων, όπου γινόταν η παρουσίαση βιβλίου της Σώτης Τριανταφύλλου. Πέταξαν αυγά και απαίτησαν να σταματήσει η εκδήλωση.
- Πηγαίνετε στο Κολωνάκι, είπαν και απεχώρησαν. Η εκδήλωση συνεχίσθηκε, βεβαίως...

Το τρίτο. Το κτίριο του παλαιού Χημείου, στην οδό Σόλωνος, επισκευάσθηκε... και αποδόθηκε ανακαινισμένο, όμορφο και επιβλητικό να στολίζει την περιοχή. Από την πλευρά της οδού Χαριλάου Τρικούπη έσπευσαν κάποιοι και έγραψαν στους τοίχους, λερώνοντας την όμορφη δουλειά που έχει γίνει. Και μένει αυτή η παραφωνία να βρωμίζει και ο βανδαλισμός να υπογράφει την ασχήμια και την ύβρη στην Ιστορία.
... είναι όμως εξαιρετικά θλιβερό να μουντζουρώνεται, να κακοποιείται η προσπάθεια να αναδειχθεί η Ιστορία, να τιμηθεί με το ανακαινισμένο κτίριο η επιστήμη και να υπομνησθούν οι αγώνες που έχουν γίνει στο παρελθόν για μόρφωση, δημοκρατία, ελευθερία, αγώνες που έχουν κάνει γενεές φοιτητών και επιστημόνων...

Εχουμε να κάνουμε με τη νοοτροπία της ιδιοκτησίας στον χώρο, με τη νοοτροπία της αποκλειστικής αλήθειας, με τη νοοτροπία του αποκλεισμού της άλλης άποψης, ούτε καν του σεβασμού της ούτε και της ανοχής.
Είναι ενέργειες φασιστικής νοοτροπίας και δράσης εν ονόματι της δημοκρατίας και του πολέμου στον φασισμό. Είναι ανακολουθία; Είναι αντίφαση; Κάτι περισσότερο, μάλλον, είναι. Είναι ιδιοκτησία και οικειοποίηση, είναι σφετερισμός του δικαιώματος του πολίτη να έχει άποψη, και να τη διαδίδει, να την εκδίδει όποια κι αν είναι αυτή, όσο αντίθετη και ακραία κατά τη γνώμη των «ιδιοκτητών της αλήθειας». Αυτά τα περιστατικά θα περίμεναν ίσως κάποιοι να προβάλλονται και να στηλιτεύονται... κυρίως από την Αριστερά... που έχει υποστεί στο κορμί του τη βία σ' όλες τις μορφές της για τις απόψεις και το δικαίωμα στη γνώμη. Στο πρώτο περιστατικό, αυτό της άρνησης για τον Γιώργο Σεφέρη, πέρα από τη νοοτροπία και τη στάση της ιδιοκτησίας στην απόλυτη αλήθεια, δηλαδή της μίας και μοναδικής αλήθειας, έχουμε να κάνουμε και με την άγνοια, με την απουσία στοιχειώδους αναφοράς στην Ιστορία.

Ο Γ. Σεφέρης, πέρα από τα «Επιφάνεια» με τον Μίκη Θεοδωράκη και την τεράστια προσφορά στο δημοκρατικό και στο νεολαιίστικο κίνημα της εποχής, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, πέρα από την ξεχωριστή θέση που έχει στα γράμματα και τον πολιτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, είχε βγει το 1969 και στηλίτευσε τη δικτατορία με φωνή τίμια και δυνατή, που είχε συγκλονίσει. Κι ακόμα, ο Μίκης Θεοδωράκης μάς πρόσφερε στη δικτατορία, παράνομα, το «Λίγο ακόμα... να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα», που έγραψε στη φυλακή. Η κηδεία του τον Σεπτέμβριο του 1971 είχε δείξει πως το μήνυμά του είχε βρει ανταπόκριση...

Τα περιστατικά που καταγράφηκαν τον τελευταίο καιρό στις περιοχές του κέντρου της Αθήνας, στην Κυψέλη, στα Εξάρχεια, στο Χημείο, εντάσσονται κατ' εξοχήν στον χώρο του πολιτισμού. Και, υποτίθεται, οι αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν και που περιγράφονται, προέρχονται από χώρους οι οποίοι κινούνται με ευαισθησία τόσο απέναντι στην πολιτική όσο κι απέναντι στον πολιτισμό.

Τις μέρες αυτές γίνονται οι εκδηλώσεις στο Βερολίνο για τα 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους. Οποιος επισκέπτεται τη γερμανική πρωτεύουσα αξίζει να περάσει από την πλατεία Μπέμπελ, στο παλιό Ανατολικό Βερολίνο. Στο κέντρο της πλατείας είναι ένα γυαλί. Και κάτω βλέπει κανείς βιβλοθήκες με άδεια ράφια. Είναι το μέρος που οι ναζί έκαιγαν τα βιβλία.

Το άρθρο του Νικ. Κιάου δημοσιεύθηκε υπό τον πρωτότυπο τίτλο ''Από την Κυψέλη, τα Εξάρχεια, το Χημείο μέχρι το Βερολίνο'', στην Ελυεθεροτυπία της Πέμπτης 12 Νοεμβρίου 2009

Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

Ζωγράφιζα το Τείχος για να το γκρεμίσω...




Ο Τιερί Νουάρ γεννήθηκε το 1958 στη Λυών. Εφτασε στο Βερολίνο το 1982. Από τον Απρίλιο του 1984 άρχισε να ζωγραφίζει το Τείχος. Οσο περνούσαν τα χρόνια η ζωγραφική του άρχιζε να αναγνωρίζεται από τη διεθνή εικαστική κοινότητα και να γίνεται σύμβολο. Στόχος του δεν ήταν να ομορφύνει το Τείχος, αλλά να του αφαιρέσει το μυστήριο και τον φόβο. Να το «γκρεμίσει», όπως λέει...

Τι σας παρακίνησε να αρχίσετε να ζωγραφίζετε το Τείχος; Γνωρίζατε ότι η πράξη σας ήταν ιστορικής σημασίας;

«Οχι, εάν το αντιλαμβανόμουν ίσως να μην είχα αρχίσει να το ζωγραφίζω. Οταν ήμουν νέος στη Γαλλία δεν γνώριζα τίποτε για το Τείχος, τον θύλακα του Δυτικού Βερολίνου, την πολιτική κατάσταση... άρχισα να ζωγραφίζω, πολύς κόσμος με προσέγγισε ρωτώντας με πράγματα πολιτικής χροιάς, και έτσι έμαθα τι πραγματικά σήμαινε το να ζωγραφίζεις το Τείχος. Αρχισα να καταλαβαίνω ότι ήταν ένα θανατηφόρο σύνορο. Δεν είχα ιδέα όταν ξεκινούσα».

Πότε καταλάβατε ότι αυτό που κάνατε ήταν κάτι σημαντικό;

«Η ταινία του Βιμ Βέντερς, "Φτερά του έρωτα", που αναφερόταν στο Τείχος χρησιμοποιώντας τη ζωγραφική μου, με έκανε να το αντιληφθώ. Ηταν μια παγκόσμια επιτυχία, σύγχρονη της περεστρόικα. Και με βοήθησε, γιατί στην αρχή ο κόσμος ήταν αρκετά επθετικός μαζί μου. Με κατηγορούσαν ότι είχα πληρωθεί για να ζωγραφίσω το Τείχος, έπρεπε συνεχώς να εξηγώ ότι ήμουν ένας γείτονας. Πολλές φορές μού έπαιρνε πιο πολύ χρόνο να απαντώ στις ερωτήσεις και να αντιμετωπίζω τους στρατιώτες-φύλακες παρά να ζωγραφίζω. Τους εξηγούσα ότι ήταν μια διαμαρτυρία».

Νιώσατε σαν πολιτικός σε κάποιο σημείο; Τι θέλατε να πετύχετε ζωγραφίζοντας;

«Ακόμη και η αναγραφή του ονόματός σου στο Τείχος ήταν μια πολιτική πράξη τότε, διότι απαγορευόταν, αφού ήταν το σύνορο Ανατολής-Δύσης. Οπότε ναι, ήμουν ένας πολιτικός ζωγράφος. Ηθελα να γκρεμίσω το Τείχος, αυτή ήταν η ιδέα της ζωγραφικής μου. Σήμερα, 20 χρόνια μετά την πτώση του, θέλω να ζωγραφίσω το κομμάτι που απέμεινε για να το προστατεύσω, ώστε να μην το γκρεμίσουν, σαν άλλοθι, μιας και ένας λευκός τοίχος δεν έχει κανένα ενδιαφέρον. Το Τείχος πρέπει να παραμείνει για τις νεότερες γενιές ώστε να γνωρίζουν πόσο ζοφερό υπήρξε, για να μην κάνουν τα ίδια λάθη με τους γονιούς τους. Διότι εάν ξεχάσουμε το παρελθόν μας, αυτό θα επαναληφθεί με τον χειρότερο τρόπο».

Πώς νιώθετε ξέροντας ότι κομμάτια του Τείχους με την τέχνη σας βρίσκονται πια διασπαρμένα σε τόσο πολλά μέρη του κόσμου;

«Είναι σύμβολα της ελευθερίας στην Ευρώπη, νομίζω μεταφέρουν ένα μήνυμα. Για παράδειγμα, μεταξύ Καλιφόρνιας και Μεξικού υπάρχει επίσης ένα τείχος... Αλλά πιστεύω ότι, όπως συνέβη και στο Βερολίνο, αργά ή γρήγορα όλα τα τείχη θα πέσουν».

Θα λέγατε ότι τελικά η πτώση του κομμουνισμού έφερε έναν καλύτερο κόσμο; Είναι ο καπιταλισμός ένα καλύτερο σύστημα διαβίωσης;

«Ο Βιμ Βέντερς είπε ότι "νομίζαμε ότι η Ανατολή, ο κομμουνισμός 'έπεσε', αλλά βλέπουμε ότι συγχρόνως διαλύεται και η Δύση και ο καπιταλισμός". Το μέλλον πιστεύω ότι θα φέρει κάτι καινούργιο, μια νέα ρύθμιση, χωρίς Ανατολή-Δύση, με πολλούς πόλους, την Ινδία, τη Βραζιλία, την Κίνα, στο προσκήνιο. Είμαι αισιόδοξος γι' αυτό...»


Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009

Μέτοχος ζωής, τής άνω γενόμενος...

Tή Θ' τoύ αυτού μηνός, Μνήμη τού εν Αγίοις Πατρός ημών Νεκταρίου Μητροπολίτου Πενταπόλεως τής εν Αιγύπτω, τού θαυματουργού καί κτίτορος τής εν Αιγίνη Ιεράς Μονής τής Αγίας Τριάδoς τών Μοναζουσών, Κοιμηθέντος οσίως κατά τό έτoς 1920.


Στίχοι
Νέκταρ τής ζωής τής αιωνίου πίνων,
Νάμα Νεκτάριε ιάσεων βλύζεις.
Αμφ' ενάτη Νεκταρίοιο εκ ρεθέων θυμός ήρθη.


Μέτοχος ζωής, τής άνω γενόμενος Πάτερ Νεκτάριε καί Αγγέλων σύσκηνος, ως θεαρέστως Πολιτευσάμενος, απαύστως καθικέτευε υπέρ τής ποίμνης σου, καί απάσης, τής Ελλάδος Άγιε, τής πλουτούσης σε νέον αγλάϊσμα.


Μηναίο μηνός Νοεμβρίου

Εκζήτηση συγνώμης



Εβδομήντα επτά έτη μετά την κοίμησή του, εκατόν οκτώ μετά την αναχώρησή του από την Αλεξάνδρεια και τριάντα επτά μετά την επίσημη αναγνώρισή του ως Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ο Άγιος Νεκτάριος ο Θαυματουργός, ο οποίος αδίκως είχε κατηγορηθή και εκδιωχθή από την θέση του στο Πατριαρχείο της Αλεξανδρείας, αποκατεστάθη δια ακυρώσεως και εξαφανίσεως της άδικης ποινής η οποία του είχε επιβληθή. Συγκεκριμένα ο τότε Πατριάρχης Αλεξανρείας Πέτρος Ζ' (+2004) και η περί αυτόν ιερά Σύνοδος την 15.1.1998 εζήτησαν κατά την διάρκεια συνοδικής συνεδρίας και ενώπιον της εικόνος του Αγίου συγνώμη από τον Άγιο, εκ μέρους της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας.

Στην ανακοίνωση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας διαβάζουμε: «Την Α.Θ.Μ. από μακρού απησχόλησε το θέμα της αδίκου ποινής αποπομπής εκ της δικαιοδοσίας και του κλίματος της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, του εν Αγίοις πατρός ημών Νεκταρίου Πενταπόλεως του Κεφαλά. Το γεγονός τούτο ήγαγεν Αυτήν να εισηγηθή εις την Αγία και Ιεράν Σύνοδον, όπως αυτή επιληφθή του σοβαρού τούτου θέματος. Μετά προσοχής πολλής η Αγία και Ιερά Σύνοδος διασκεψαμένη, εν φόβω Θεού, και της εικόνος του Αγίου ευρισκομένης εν τη Συνοδική Αιθούση, απεφήνατο δια την αποκατάστασιν της διαλευθείσης κανονικής τάξεως και εξητήσατο την συγχώρησιν παρά του Αγίου Πατρός ημών Νεκταρίου δια τον διωγμόν και την αδικώτατην κατά αυτού μήνιν, επηρεία του πονηρού».


Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2009

Η παιδεία στην Ελλάδα σήμερα, Αρχιμ. Βασ. Γοντικάκη

Ομιλία του Αρχιμανδρίτη Βασίλειου Γοντικάκη προηγουμένου της Ι.Μ. Ιβήρων Αγίου Όρους, με θέμα « Η Παιδεία στην Ελλάδα σήμερα» που έλαβε χώρα την Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2009 στο χώρο εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Αρμός.


Αρχ. Βασ. Γοντικάκης: "Η Παιδεία στην Ελλάδα σήμερα" from antifono.gr on Vimeo.

Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

Ηθοποιός ανοιχτής θάλασσας


Η συνάντηση πρωινή, στο διαμέρισμα της Ηπείρου, στην Αγία Παρασκευή, στον 4ο όροφο. Την πόρτα ανοίγει ο ίδιος ο Θανάσης Βέγγος και με αργά, προσεκτικά βήματα μάς οδηγεί στο καθιστικό. Ενας καναπές, δυο πολυθρόνες, με περιποιημένο λευκό - κρεμ προσκεφάλι. Παλιά συνήθεια, που υπογράμμιζε την έγνοια της νοικοκυράς για το σπίτι και για τα έπιπλα... Ενα μανουάλι, εικόνες, ποικίλα έπιπλα, ένας μεγάλος πίνακας με προσωπογραφία του Θανάση Βέγγου δεσπόζει. Ευχάριστη θέα από τα παράθυρα.

«Φοβάμαι, ότι αυτόν τον καιρό, λόγω της ταινίας (σ. σ. εμφανίζεται στην “Ψυχή βαθιά” του Παντελή Βούλγαρη) έχετε εκτεθεί στον Τύπο περισσότερο από ό, τι αντέχετε», ξεκινώ διστακτικά, έτοιμη να κρατήσω σημειώσεις. Δύο πράγματα μπορούν (μπορούσαν) να προκαλέσουν πανικό στον Θανάση Βέγγο: η σκόνη, κατάλοιπο της Μακρονήσου, και τα δημοσιογραφικά μαγνητόφωνα. Στα 83 του, μοιάζει συμφιλιωμένος και με τα δύο...

...διηγιόταν, μιλούσε με ένταση, τόνιζε και «τράβαγε» τις συλλαβές, συνοδεύοντας με μικρές νευρώδεις κινήσεις, τινάγματα, στα χέρια και στο κεφάλι, κάθε επεισόδιο της ζωής του. «Ετρεχα σε όλη μου τη ζωή με 300… Αλλά δεν έκοψα ποτέ το νήμα γιατί συνεχώς μου το μετακινούνε. Ολο πλησίαζα και όλο μου το πήγαιναν λίγα μέτρα πιο κει…»

Η συζήτηση δεν υπακούει σε τυπικές προδιαγραφές. Οι φράσεις μπορούν να μένουν μισοτελειωμένες, να περνάμε από το ένα θέμα στο άλλο, να παρατηρούμε μαζί τις οικογενειακές φωτογραφίες...

«Ο Βούλγαρης, ο Κούνδουρος, ο Κατσουρίδης, έφεραν τη ζωή μου άνω κάτω. Ειδικά ο Κούνδουρος. Είμαστε μαζί στη Μακρόνησο. Μου είπε: “Θανάση, θα γυρίσω μια ταινία και θα σε βάλω να παίξεις”. Τι λέει ο άνθρωπος; Σκέφτηκα. Υστερα από χρόνια εμφανίζεται ο Κούνδουρος στην Καλλιθέα όπου δούλευα σε ένα πατάρι επισκευάζοντας τσάντες γυναικείες, πορτοφόλια και με έκανε ηθοποιό». 1954 και «Μαγική πόλη». Ο Θανάσης, όπως λέγεται ο ήρωας, είναι σπαρακτικά καλός. Τον πνίγει το δίκαιο του αδικημένου, δεν αντέχει τον θρίαμβο του άδικου.

Εμφανίζεται διακριτικά η κυρία Ασημίνα Βέγγου. Με την άκρη του ματιού, έβλεπα τη φιγούρα της να πηγαινοέρχεται στα δωμάτια, ολοκληρώνοντας τις πρωινές δουλειές του σπιτιού. «Η γυναίκα μου», τη συστήνει υπερήφανα.
«Θα πάρετε κάτι;»
«Νερό, ευχαριστώ πολύ»
«Και καφέ, φέρε και καφέ», παρεμβαίνει ο οικοδεσπότης.

«Που λέτε, μη δω σκόνη και στραβό πράγμα», συνεχίζει ο Θ. Βέγγος ισιώνοντας την άκρη ενός σεμέν. «Η σκόνη στη Μακρόνησο ήταν άλλο πράμα. Από τα μαγειρεία, για να πας στο αντίσκηνο, ο αέρας έπαιρνε τα φασόλια από την κατσαρόλα και έμενε μόνο η σκόνη».
Πώς ήταν η καθημερινότητα στη Μακρόνησο; «Επρεπε να σας δείξω μια φωτογραφία κάτω από την οποία ο Κούνδουρος έγραψε: “Το παρόν ονομάζεται φαντάρος”». Τι έπρεπε να διαθέτετε για να βγάλετε πέρα τη ζωή σας εκεί; «Αντοχή και ψυχραιμία. Ηταν πέντε τάγματα. Ημουν στο δεύτερο. Πέρασαν πολλοί επώνυμοι άνθρωποι. Κάθε μέρα 11 με 12 πηγαίναμε στο βουνό της Μακρονήσου και μαζεύαμε αφάνες για τη φωτιά. Επρεπε να μαζεύουμε τέσσερις με πέντε».

...Ο θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Γιώργος Λαζαρίδης έχει αφηγηθεί το εξής περιστατικό: «Στις δοκιμές του “Τρελού του Λούνα Παρκ” (1970) ο Θανάσης έπρεπε κάποια στιγμή να σταματήσει τις τρεχάλες πάνω στη σκηνή για να τον παρακολουθήσει και ο θεατής. “Δάσκαλε, αδύνατο να φρενάρω. Είμαι ηθοποιός ανοιχτής θάλασσας, κατάλαβέ το”, έλεγε στον Μιχαηλίδη, τον σκηνοθέτη του...

...δούλεψε σκληρά για να επιβιώσει, βίωσε εξορίες και απώλειες. Ως «πολίτης β κατηγορίας» έκανε καριέρα. Δεν έχει καμία σχέση με τη δημοφιλία των σημερινών σταρ... Ο Θανάσης Βέγγος είναι φτιαγμένος από πραγματικά υλικά. Ζει αποτραβηγμένος, όχι από στυλ αλλά από ανάγκη. Οσο και να τον στριμώχνει η αδυναμία του να τρέξει, έχει ήδη διανύσει τόσα χιλιόμετρα που μπορεί να απολαμβάνει τη συντροφιά των οικείων του, χωρίς ενοχές. Δεκαετίες τώρα το έργο του παραμένει μοναδικό στην αυθεντικότητά του: χαρτογράφησε, σε αυτήν την ξέφρενη πορεία του, τη μεταπολεμική Ελλάδα, το μελόδραμα και τη φαρσοκωμωδία, την παράγκα και το σεράι της.

Ομως, μπορεί να εμφανίζεται στην «Ψυχή βαθιά» σε μια μόνο σκηνή, ως παππούς που αναζητάει τη σορό του εγγονού, να λέει «δεν είναι πόλεμος αυτός, ντροπή είναι» και στο βλέμμα του να κλείνει την αλήθεια μιας εποχής.
«Ο Παντελής μού έστειλε ένα σημείωμα ότι γυρίζει την ταινία και θα ήθελε να εμφανιστώ. Είκοσι πλάνα όλα κι όλα. Αλλά με ήθελε κοντά του. Μου λέει ο μικρός μου γιος, ο Χάρης, πατέρα ούτε να το συζητάς. Πρέπει να πας. Και πήγα. Παρά το γεγονός ότι έχω στην πλάτη μου αρκετά εγκεφαλικά επεισόδια… Θυμάστε και το ατύχημα με το τρένο; Γυρίζαμε με τη γυναίκα μου από την Κόρινθο. Εκείνη κινδύνεψε πολύ. Εκ των υστέρων κατάλαβα πόσο πολύ. Οτι είναι σήμερα καλά οφείλεται κυρίως σε έναν γιατρό που το πήρε προσωπικά και δεν έφυγε από δίπλα της.»

– Πόσα χρόνια είστε μαζί;
– 45…
– Πώς είπατε; Διορθώνει η κυρία Ασημίνα. Πενήντα δύο, παρακαλώ! Από τα 19 μου.
– Πώς γνωριστήκατε;
– Της πήγαινα πάγο στο σπίτι. Δούλευα σε γαλακτοπωλείο. Ανέβαινα το λόφο Σκουζέ με 100 χιλιόμετρα. Πιστέψτε με! Με τον πάγο στο χέρι. Η μία πόρτα άνοιγε, η άλλη έκλεινε. Είστε πολύ καλή, της έλεγα. Μακάρι να ήταν όλες οι πελάτισσες σαν κι εσάς.
– Τι σας συγκίνησε πάνω του; Απευθύνομαι στη σύζυγο.
– Τα ωραία πράσινα μάτια του. Η λάμψη από ευγένεια, καθαρότητα και καλοσύνη που εξέπεμπαν...
– Ε, και τρέλα! Μια δόση τρέλας, υπήρχε, χαμογελάει ο Θ. Βέγγος.
– Χαλαρώνατε ποτέ;
– Οχι! Τώρα μόνο, αναγκαστικά…
– Τι σας ενοχλεί σε αυτό;
– Οτι καταφθάνει η ώρα μηδέν…

Είναι στιγμές που το βλέμμα του υγραίνεται. Γεμίζει από εικόνες, ιστορίες, συναντήσεις. Δεν το δηλώνει ευθέως, αλλά κουράζεται. Θα καταρρεύσει προκειμένου να μη γίνει αφιλόξενος. Καταλαβαίνω γιατί σηκώνει το τηλέφωνο ο μικρότερος γιος, ο Χάρης, δημιουργώντας έναν προστατευτικό κλοιό γύρω από τον πατέρα του...
– Πείνασα πολύ κι εγώ και η οικογένειά μου. Πολλά χρόνια. Μην κοιτάτε πού μένω τώρα. Γεννήθηκα στο Νέο Φάληρο, το ’27. Για μια 20ετία η φτώχεια ήταν πολύ μεγάλη. Στην αρχή, με τη γυναίκα μου, μέναμε σε ένα δωμάτιο.
– Εχετε περάσει και καλά στη ζωή σας όμως;
– Ναι, ασφαλώς, Απέκτησα δυο γιους, τον Βασίλη, πενήντα ετών, και τον Χάρη, 40. Από τον Βασίλη έχω δύο εγγόνια που λατρεύω. Την Αγγελική και τον Θανασάκο.
Στις φωτογραφίες απέναντι, χαμογελούν αφοπλιστικά. Και από το διπλανό τραπέζι, από τον τοίχο, παντού, συντροφεύουν τον παππού όταν δεν είναι κοντά του.
– Τι κρατάτε από τη ζωή σας;
– Οτι με αγάπησαν 4 εκατομμύρια άνθρωποι και με μίσησαν τρεις. Νομίζω ότι δεν θα είναι παραπάνω.


Μας υποδέχτηκε στο διαμέρισμα της Ηπείρου με μια, απρόσμενη για τους καιρούς, καλοσυνάτη οικειότητα. Μας αποχαιρέτησε επιμένοντας να έρθει, μαζί με την κυρία Ασημίνα, ώς την εξώπορτα. Και να περιμένουν μαζί μου το ασανσέρ. «Μα δεν υπάρχει λόγος...», ψέλλισα. «Βεβαίως και υπάρχει», παρατήρησε...


Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Θ. Βέγγου δημοσιέυεται στην Καθημερινή της Κυριακής 01 Νοεμβρίου 2009