Σάββατο 30 Μαΐου 2009

Οι επιβιώσεις του Βυζαντίου, του Γ.Καραμπελιά


Η Άλωση του 1453 δεν υπήρξε όπως συχνά νομίζεται η απαρχή του νεώτερου ελληνισμού αλλά μια διακοπή της κρατικής υπόστασης του, με ανυπολόγιστες συνέπειες μέχρι και σήμερα.
Ο νεώτερος ελληνισμός συγκροτείται κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο – όλοι σχεδόν οι ιστορικοί και οι φιλόλογοι θέτουν κατηγορηματικά ως αφετηρία της ιστορίας του το 1000, το 1071, το 1204, ενώ και η πλέον όψιμη χρονολόγηση θέτει ως αφετηρία το 1261. Η Τουρκοκρατία συνιστά έτσι τη δεύτερη περίοδο του, την έναρξη της οποίας τοποθετούμε συμβατικά στα 1453, ενώ μια τρίτη, αρχίζει μετά το 1821. Επειδή το χρονικό βάθος της «βυζαντινής» διαδρομής του νεώτερου ελληνισμού είναι μεγάλο, από 250 έως 450 χρόνια, η ελληνική ταυτότητα σφραγίζεται από τις επιβιώσεις του Βυζαντίου σε όλες τις εκφάνσεις του βίου των Ελλήνων.

Ο Κ.Θ. Δημαράς το επισημαίνει στον Πρόλογό του στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας:
Μετά το 1261 μπορούμε να πούμε ότι Βυζάντιο και Ελλάδα συμπίπτουν.[ ] Γύρω στην Άλωση η συνείδηση των διανοουμένων φαίνεται καθαρά ελληνική... Δυο μέρες πριν την Άλωση ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ονομάζει την Πόλη «ελπίδα και χαράν πάντων των Ελλήνων». Η μετάβαση από το Βυζάντιο στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε: κι’ όπως μέσα στο Βυζάντιο είδαμε να γεννιέται ο νέος ελληνισμός, έτσι και μέσα στον νέον ελληνισμό θα μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε το Βυζάντιο που συνεχίζει τη ζωή του...

Μέχρι το 1922, το όραμα της ανασύστασης του υστερο-βυζαντινού ελληνικού κράτους, το οποίο απεκλήθη «Μεγάλη Ιδέα» από τον Ιωάννη Κωλέττη το 1843, εμπνέει όλες τις επαναστατικές και πολιτικές απόπειρες. Σήμερα, αντιστρόφως, ο ελληνισμός γνωρίζει ανάλογες προκλήσεις, mutatis-mu­tan­dis, με το ύστερο Βυζάντιο: επιστροφή του νεο-οθωμανικού επεκτατισμού, αποσύνθεση του βαλκανικού χώρου, αντιφατικές σχέσεις με τη Δύση, και κατά συνέπεια, εξακολουθούμε, εν πολλοίς, να ζούμε στο πλαίσιο που διαμορφώθηκε τότε. Ο νεώτερος ελληνισμός θα σφραγιστεί ανεξίτηλα από μια αντιστασιακή διαδικασία, που έχει ως αφετηρία τη «βυζαντινή» του περίοδο, και η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Θα λέγαμε μάλιστα πως, μετά μια «ευτυχή περίοδο» ανόδου και ανασυγκρότησης –1700-1922, τη νεώτερη ελληνική Αναγέννηση– ο ελληνισμός επιστρέφει και πάλι σε μια «παλαιολόγεια» εποχή καθολικής κρίσης.

Αυτή την ιστορική συνέχεια καταδεικνύουν –αν υπήρχε ανάγκη για κάτι τέτοιο– η σημασία και ο ρόλος της Ορθοδοξίας που εξέφρασε και ταυτόχρονα διαμόρφωσε την ιδιαίτερη, έναντι της Ανατολής και της Δύσεως, ελληνική ταυτότητα: Η συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, τόσο στη λόγια όσο και στη λαϊκή της εκδοχή· η επιβίωση και η αναπαραγωγή της λαϊκής παράδοσης και πολιτισμού, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1970, πριν ενσκήψει το παρασιτικό καταναλωτικό μοντέλο που, από πολλές απόψεις, εκθεμελίωσε έναν πολιτισμό χιλιετιών...

Ομιλία του Γιώργου Καραμπελιά στο Συνεδριακό Κέντρο Κρυάς στη Λιβαδειά (25/05/2009) στα πλαίσια της εκδήλωσης "Η Άλωσης της Κωνσταντινούπολης και η Ιστορική Μνήμη του Ελληνισμού" που διοργάνωσε ο ιερός Ναός Αγίου Ρηγινού Λιβαδειάς.


Περιοδικό Άρδην

Τετάρτη 27 Μαΐου 2009

H ελευθερία του προσώπου...


Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος έκανε την ακόλουθη δήλωση:


«Αποτελεί αυτονόητο και απαράγραπτο δικαίωμα κάθε ανθρώπου να απευθύνεται ελεύθερα στον Θεό του. Να Τον τιμά και να Τον λατρεύει σε χώρους που Του πρέπουν, χωρίς προσκόμματα. Το ευρύτερο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας είναι δικαίωμα θεμελιώδες σε κάθε ευνομούμενη και δημοκρατική Πολιτεία, όπως η ελληνική, και πρέπει να χαίρει πάντα αναγνώρισης και απόλυτου σεβασμού, όπως άλλωστε και το Σύνταγμά μας σαφώς επιτάσσει.
Όμως κάθε εκδήλωση βίας στο όνομα της οποιασδήποτε θρησκείας, απ’ όπου κι αν προέρχεται, είναι απόλυτα καταδικαστέα, γιατί πρωτίστως προσβάλλει βαθύτατα τον ίδιο τον πυρήνα της θρησκείας. Και μετατρέπει πιστούς ανθρώπους σε αθύρματα πάσης φύσεως φονταμενταλιστών και καιροσκόπων, που ουδόλως σέβονται την ελευθερία του προσώπου.
Η ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικά πιστεύω, στο πλαίσιο πάντα των νόμων της Πολιτείας, αποτελεί άλλωστε βασική προϋπόθεση της κοινωνικής συνοχής και εκφράζει απόλυτα την μακραίωνη πολιτιστική και πνευματική μας παράδοση».


Τρίτη 26 Μαΐου 2009

Λακωνικόν

Ο Οδυσσέας Ελύτης διαβάζει Οδυσσέα Ελύτη...

Κυριακή 24 Μαΐου 2009

Οι Μεγάλοι Ελληνες: μια αποτίμηση, του K. I. Δεσποτοπουλου*

Η για τηλεοπτική χρήση πρόσκληση προς χιλιάδες Ελληνες απρόσωπα να καθορίσουν τους δέκα μεγαλύτερους Ελληνες, από τους αρχαίους χρόνους έως και την εποχή μας, υπήρξε παράτολμο εγχείρημα. Και, βέβαια, όσοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση αυτή χιλιάδες σημερινοί Ελληνες, μεταξύ αυτών και εγώ τελικά, δεν είναι οι, αναμφίβολα, πιο αρμόδιοι για να προβούν σε ορθή επιλογή. Για την ορθή επιλογή χρειάζεται ο καθένας από τους χιλιάδες αυτούς εκλογείς να έχει τουλάχιστον ικανές γνώσεις της τρισχιλιόχρονης Ιστορίας της Ελλάδος... ώστε να διαθέτει κριτήρια για εκλογή όχι αυθαίρετη, άρα και ικανότητα για συγκριτική αξιολόγηση των «μεγάλων Ελλήνων» όχι σφαλερή.

Το αποτέλεσμα της εκλογής στις 18 Μαΐου είναι μάλλον απογοητευτικό φρονώ, αφού μεταξύ των δέκα «μεγάλων Ελλήνων» βρέθηκε τελευταίος ο μεγαλύτερος πολιτικός της Ελλάδος, και ίσως της ανθρωπότητας, ο Περικλής, και προτελευταίος ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της ανθρωπότητας, ο Πλάτων. Ως πρώτος σε ιστορική μεγαλοσύνη ψηφίσθηκε ο Αλέξανδρος, ο Ελλην και στην καταγωγή και στο φρόνημα βασιλιάς της Μακεδονίας και αρχηγός όχι μόνο των Μακεδόνων αλλά και των άλλων Ελλήνων («πλην Λακεδαιμονίων»), με κριτήριο, προφανώς το κατόρθωμά του να μεταβάλει τον πολιτικό χάρτη μεγάλου μέρους της τότε γνωστής οικουμένης, και την προσπάθειά του να εξελληνίσει, δηλαδή να εκπολιτίσει, τους βαρβάρους κατοίκους των κατακτημένων χωρών...
Ετόνισα για τον Πλάτωνα, προτελευταίο φευ στην τελική ψηφοφορία, ότι έδρασε δημιουργικά ως φιλόσοφος και πολιτικός εμπνευστής, όχι όμως όσο ζούσε μόνο, αλλά με παρουσία ενεργό στις συνειδήσεις των μεταγενεστέρων του επί είκοσι τρεις αιώνες και πλέον έως και σήμερα, και ότι από τη φιλοσοφία του διαπλάσθηκαν, έστω και με παρανοήσεις της συχνά, οι πλείστοι από τους διάσημους πνευματικούς ταγούς της Ευρώπης στους Νεώτερους ιδιαίτερα χρόνους, ενώ και πνευματικός ταγός της Ευρώπης στον ύστερο Μεσαίωνα, ή και των Αράβων προηγουμένως στην Ασία και στην Ευρώπη, υπήρξε ο μεγαλοφυής του Πλάτωνος μαθητής Αριστοτέλης, γόνος της βορείου Ελλάδος, με την έξοχη φιλοσοφία του, παρέκταμα της φιλοσοφίας του Πλάτωνος, έστω αυτοδύναμο και αυτοέγκυρο.
Εκδηλα είναι σφαλερό και το προβάδισμα στην αξιολόγηση του Κολοκοτρώνη και του Καραμανλή προς τον Καποδίστρια και τον Βενιζέλο.
Και με κριτήριο την ηθικοπνευματική συγκρότηση και με κριτήριο τη συμβολή στην πολιτική παλιγγενεσία του ελληνικού έθνους και στην πολλαπλή προαγωγή της ελληνικής πολιτείας, ο Καποδίστριας είναι ο μέγιστος πολιτικός της νεωτέρας Ελλάδος, άλλωστε και ο μέγιστος πολιτικός της Ευρώπης στην εποχή του, καθώς είχε κρίσιμη συμβολή για την εμπέδωση της ειρήνης, το 1815, όταν ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, αν και μη Ρώσος αλλά Ελλην, έδρασε και διακρίθηκε στο Συνέδριο της Βιέννης... βρήκε το μεγαλύτερο μέρος των αρχικά ελευθερωμένων εδαφών κατεχόμενο από τους Τούρκους, τη Διοίκηση, τις πολεμικές δυνάμεις και την οικονομία υπό διάλυση, και παρά ταύτα με ικανότητα καταπληκτική ανασύνταξε πολύ γρήγορα τις δυνάμεις και τους θεσμούς του μαχόμενου ακόμη έθνους... Ο Κολοκοτρώνης, λοιπόν, έξοχος στρατιωτικός αρχηγός των Πελοποννησίων, με αφοσίωση ολόψυχη στον Απελευθερωτικό Αγώνα, είναι υποδεέστερος κατά πολύ του Ιωάννη Καποδίστρια και δεν είναι καν συγκρίσιμος προς αυτόν ούτε ως προς τη συγκρότηση της προσωπικότητας εκατέρου ούτε ως προς τη συμβολή στην τελεσφόρηση της Επαναστάσεως.

Εξάλλου και του Βενιζέλου η πολιτική μεγαλουργία είναι κατάδηλη, αλλά και μοναδική στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Αυτός, εκτός από άλλα, με την πολιτική διορατικότητα και τόλμη του διπλασίασε το έδαφος της Ελλάδος το 1912-1913 και προσπάθησε να ολοκληρώσει την πραγμάτωση των υπαγορεύσεων της Μεγάλης Ιδέας το 1919, αλλά και πρωτοστάτησε το 1923 για την αντιμετώπιση νηφάλια και σωστικά των συνεπειών της εθνικής συμφοράς του 192... Εξάλλου, είχε ο Βενιζέλος και τον θαυμασμό κορυφαίων ξένων πολιτικών της εποχής του.
Ο Καραμανλής βρήκε την Ελλάδα με το έδαφός της από τα Κύθηρα έως τον Εβρο και από την Κέρκυρα έως τη Ρόδο, και με λαό αρκετά μορφωμένο και με κρατική οργάνωση αποδοτική... παρά το σθένος του όμως και το κύρος του δεν είναι δυνατόν σοβαρά να προταχθεί σε ιστορική μεγαλοσύνη από τον Βενιζέλο, μέγιστο Ελληνα πολιτικό στον εικοστό αιώνα.

Το αποτέλεσμα της ολοκληρωμένης στις 18 Μαΐου ιδιότυπης «έρευνας» του ΣΚΑΪ για την ανάδειξη των δέκα «πιο μεγάλων Ελλήνων» είναι απλώς, τι φρονούν πολλοί Ελληνες για τους πολιτικούς ή πνευματικούς ταγούς της Ελλάδος, αρχαίους και νεώτερους, σύμφωνα όμως όχι με καίρια κριτήρια και δίχως επάρκεια γνώσεων. Ας συναγάγουν συμπεράσματα ο υπουργός Παιδείας και οι σύμβουλοί του.


* Ο κ. Κ. Ι. Δεσποτόπουλος είναι ακαδημαϊκός

Δευτέρα 18 Μαΐου 2009

Το ημών περίσσευμα εις το εκείνων υστέρημα...

Αρχιμ. Ανανίας Κουστένης

Για τον συριακής καταγωγής υμνωδό, που ασκήτεψε στο μοναστήρι της Παναγίας του Κύρου στην Κωνσταντινούπολη, ο Οδυσσέας Ελύτης στη συλλογή δοκιμίων του «Εν Λευκώ» σημείωνε μεταξύ άλλων:

«Παραμένει μοναδικός. Ο πλησιέστερος και προς τους αρχαίους και προς τους σύγχρονους ποιητές μας. Ενας κρίκος ανοξείδωτος ανάμεσα σε δύο μεγάλες περιόδους ενός και του ίδιου πολιτισμού. Αυτός πέτυχε να διατηρήσει και ν' ανανεώσει τους εκφραστικούς πυρήνες που πρέπουν στο ήθος του ελληνικού λόγου. Κι αυτός θεμελίωσε αρχιτεκτονήματα που ο ίδιος σχεδίασε πάνω στις ανάγκες της συγγραφικής του αποστολής».

Ο πατήρ Ανανίας Κουστένης λειτουργεί στο εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου σ' ένα γηροκομείο στα Εξάρχεια έχοντας μια αφανή απήχηση στο ποίμνιο με τον ηδύτατο, καλοσυνάτο και χειμαρρώδη λόγο του. Αμεσος, καίριος, παρηγορητικός, με χιούμορ πηγαίο και λαϊκό, μιλάει κατά διαστήματα και από το ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας. Ομιλίες του έχουν βγει σε τρία τομίδια με τίτλο «Λόγοι» από τον «Αρμό», καθώς και οι «Παπαδιαμαντικοί Λόγοι» (κυπριακές εκδόσεις «Ακτή»), μια περιεκτική και ευαίσθητη προσέγγιση στο έργο και τη ζωή του ταπεινού Σκιαθίτη.

Τι λέει όμως για τους «Υμνους»;

«Ενας λυρικός ποταμός θεϊκής αγάπης ξεχύνεται μέσα απ' του Ρωμανού τ' αριστουργήματα. Παινεύει με τέλειο τρόπο, με νέο ποιητικό ρυθμό και με τη ζωντανή γλώσσα της εποχής του τον Αφέντη το Χριστό, την Κυρά την Παναγία και τους Αγίους της Εκκλησίας. Αναφέρεται ακόμα και σε κάποια γεγονότα της Θείας Γραφής, αλλά και της εποχής του (6ος μ.Χ. αιώνας).

Ο Ρωμανός είναι μια αποκάλυψη. Στο διάβα των αιώνων εμέθυσε πολλούς. Μεγάλος μάστορας του λόγου και άγιος του Θεού. Ανθρωπος αγάπης και ταπείνωσης. Καθώς διαβάζουμε τους Υμνους του, νιώθουμε στ' αλήθεια πως μας πιάνει απ' το χεράκι και πολύ απαλά και στοργικά μάς πηγαίνει εκεί που θέλει. Κι εμείς χαιρόμαστε κι αφηνόμαστε σ' εκείνον. Και τρυγάμε αχάλαστες χαρές κι αλλάζει λίγο λίγο η ζωή μας».

Οι «Υμνοι» του Ρωμανού αλλά και το κλίμα των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας ήταν η αφορμή για την παρακάτω κουβέντα με τον πατέρα Ανανία. Ας τον αφουγκραστούμε.

- Η γνώση και η πίστη συγκρούονται;

«Σπουδαία πράγματα και τα δύο. Θεία δώρα. Η Πτώση του ανθρώπου έφερε αυτή τη σχέση αντίθεσης. Η πίστη είναι η μέγιστη γνώση, είναι η λογική του Θεού. Η γνώση του ανθρώπου είναι κι αυτή ένα θείο δώρο. Μπαίνοντας όμως το κακό, δυσκολεύει τον άνθρωπο. Κι αντί να ισχύει όπως λέμε στα μαθηματικά η αρχή της συμπληρωματικής διαφοράς, το ένα να συμπληρώνει το άλλο, ισχύει η αρχή της αντιθέσεως. Αυτή είναι και η αμαρτία. Τι είναι αμαρτία; Απουσία Θεού. Αμα φύγει ο Θεός από την ψυχή του ανθρώπου και από τη ζωή, ο άνθρωπος δυσκολεύεται. Και τα δώρα που του έδωσε ο Θεός τα χρησιμοποιεί στραβά πολλές φορές».

- Η λογική τι ρόλο παίζει;

«Κανονικά μας φέρνει στο Λόγο, στον Ποιητή. Τι λέει ο πατέρας των επιστημών, ο Αριστοτέλης; Υπάρχουν μύρια πράγματα που κινούνται στο Σύμπαν. Στο τέλος όμως αυτών των πραγμάτων υπάρχει κάτι ακίνητον που κινεί όλα τα κινούμενα. Κι αυτό το ονόμασε πρώτο κινούν - ακίνητον. Είναι η πρώτη φιλοσοφία-θεολογία. Δηλαδή η λογική, στην ουσία, μας φέρνει στο Θεό. Τι κάνανε όμως στη Δύση; Ορθολογισμό. Με το Διαφωτισμό πήρανε μόνο τον ορθό λόγο και τον βάλανε δυνάστη. Κι ο άνθρωπος τι γίνεται τότε; Στεγνός και στυγνός. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο λογική. Είναι και ένστικτο και αίσθημα και συναίσθημα και άλλες δύναμες, που θα 'λεγε και ο Μακρυγιάννης. Αμα έχουμε μέσα μας Θεό -γιατί χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται κατά τον Ντοστογιέφσκι- τότε και η ανθρώπινη γνώση και η θεία γνώση συγχορδίζονται, συνηχούν όπως λέμε στη μουσική, παράγοντας άριστο αποτέλεσμα, που είναι η λατρεία του Θεού».

«Η απλότητα είναι φως»

- Ο Ρωμανός ο Μελωδός μιλάει σ' έναν ύμνο του για τους Αποστόλους «που πρώτα ράβανε δίχτυα κι εξαφανίζουν τώρα των ρητόρων τις περιπλοκές με απλούστερα λόγια». Η απλότητα γιατί έχει χαθεί και υπάρχει μια σύγχυση σήμερα;

«Ο Παπαδιαμάντης λέει έχουμε δύο πράγματα που είναι σπουδαία: την απλότητα και τη λιτότητα. Τι ωραία που τα λέει. Η απλότητα είναι δύναμη, είναι φως. Διότι απλώνεται ο άνθρωπος δι' αυτής σ' όλο τον υπαρξιακό του χώρο. Ενώ πολλαπλότητα τι σημαίνει; Κατακερματισμός του όντος. Εχουμε πολλούς εαυτούς σήμερα. Κι εγώ το παθαίνω: άλλα να σκέφτομαι το πρωί, άλλα το μεσημέρι, άλλα το βράδυ. Με τη Θεία Χάρη ο άνθρωπος έχει την ενότητα και την απλότητα. Κι οι Απόστολοι με την απλότητα του ευαγγελικού λόγου κατάργησαν τα κατασκευάσματα των ρητόρων. Τα έδιωξαν και μπήκε στις ψυχές των ανθρώπων η απλότης του Θεού, γιατί και το θείον είναι απλό. Η απλότητα κι η λιτότητα είναι εξίσου σπουδαία. Το να έχει κανείς μέτρο. Το μέτρο γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Κι όμως σήμερα οι Ελληνες είμαστε τόσο πολλαπλοί και φορτωμένοι που δεν αντέχουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, όταν έρθει η Θεία Χάρις, μας κάνει ανάλαφρους, σαν να 'χουμε φτερά. Πετάμε, χαιρόμαστε...

«Η πίστη είναι σχέση»

- Να πούμε για την «ελπίδα της πίστεως» που αναφέρει συχνά ο Ρωμανός.

«Αν στα ανθρώπινα η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, στην Εκκλησία μας η ελπίδα είναι αθάνατη και ενυπόστατη γιατί είναι ο ίδιος ο Χριστός. Η πίστη είναι σχέση. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα πιστεύω που σημαίνει έχω σχέση εμπιστοσύνης. Σχέση Θεού -ανθρώπου, ανθρώπου - Θεού. Γι' αυτό κι ήρθε ο Ιησούς να μας συνδέσει πάλι με τον Ουρανό, απ' όπου είχαν εκπέσει οι Πρωτόπλαστοι. Τι ζητούσε από τους ακροατές του και τους αιτούμενους; Την πίστη. Και στις ανθρώπινες σχέσεις εμπιστοσύνη θέλουμε και αγάπη. Ακόμη και στο φούρνο όταν πάμε να πάρουμε ψωμί, τι κάνουμε; Ασκούμε πίστη. Γιατί; Διότι πιστεύουμε ότι ο φούρναρης δεν έχει βάλει φάρμακο, φαρμάκι να πεθάνουμε. Ασκούμε έργο πίστεως. Και το παίρνουμε και το τρώμε».

- Αναφέρεστε συχνά στις ομιλίες σας στους δυσκολεμένους και πονεμένους. Ποιο είναι το λαδάκι που χρειάζεται η ψυχή τους; Η ελπίδα; Η ευσπλαχνία; Η καλοσύνη;

«Ολα αυτά. Και ο Ιησούς Χριστός, ο επιούσιος άρτος. Κάθε άνθρωπος τον Ιησού Χριστό ζητάει. Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος. Δεν φτάνει μόνο το ψωμί που δίνουν τα συστήματα, η ψυχή με τι θα τραφεί; Η ψυχή είναι η ουσία του όντος. Το σώμα είναι το περίβλημα, ο ναός της ψυχής. Οταν δώσεις στον άνθρωπο τον Χριστό, την ειρήνη Του και τη χάρη Του, τότε ο άνθρωπος ανασταίνεται και μπορεί να ζήσει λιτότατα. Τι χρειάζεται; Λίγο ψωμάκι να φάει, ένα ρούχο να ρίξει απάνω του και μια τρύπα να μείνει. Οταν δεν έχει όμως τη χάρη του Χριστού, τα θέλει όλα γιατί δεν έχει τίποτε. Σήμερα τα θέλουμε όλα, γιατί οι περισσότεροι δεν έχουμε τίποτα. Μα χορταίνει με λεφτά ο άνθρωπος; Τον Χριστό χρειάζεται, κάθε ψυχούλα αυτόν ζητάει. Κι άμα μπορούμε ας μιλάμε στον Χριστό για τους ανθρώπους, ιδίως τους πονεμένους και δυσκολεμένους. Ας τον παρακαλούμε να τους επισκεφθεί και να τους βοηθήσει. Κι ας είναι φτωχοί κι ας είναι οτιδήποτε».

- «Εν τη πτωχεία τα πλούσια»;

«Το έλεγε ο άγιος Νικόλαος. Αυτό είναι σοσιαλισμός. Τι άλλο είναι ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός; Εκκλησούλα είναι. Στην αρχαία εκκλησία τι κάνανε; Ο,τι περίσσευε του καθενός το πήγαινε στα πόδια των Αποστόλων, όχι στην τσέπη. Και κείνοι το βάζανε σ' ένα ουδέτερο μέρος και πήγαινε ο καθένας κι έπαιρνε ό,τι χρειαζόταν. Δεν υπάρχει ισότητα, ανισότητα υπάρχει. Οταν έχουμε δυο νοικοκυριά και το ένα έχει δύο ανθρώπους και το άλλο πέντε, θα δώσουμε το ίδιο και στα δύο νοικοκυριά; Οχι. "Το ημών περίσσευμα εις το εκείνων υστέρημα", έλεγε ο απόστολος Παύλος. Από το Ευαγγέλιο τα πήρε ο μαρξισμός, αλλά δεν τα κατάφερε να τα εφαρμόσει γιατί έβαλε τη βία. Και η βία φέρνει τη βία και το μίσος. Ενώ η Ορθοδοξία έχει την ελευθερία και την αγάπη. Ο Χριστός δεν έχυσε το αίμα κανενός, έχυσε το αίμα το δικό του»...

Το πλήρες κέιμενο της συνέντευξης του π. Ανανία Κουστένη δημοσιεύτηκε από την Ελευθεροτυπία στις 07/04/2004, επί τη ευκαιρία της εκδόσεως του έργου Ύμνοι, Ρωμανού του Μελωδού από τις Εκδόσεις Αρμός.



Πέμπτη 14 Μαΐου 2009

Περί EUROVISION...

Κι όμως υπήρξαν εποχές που οι καλλιτέχνες τραγουδούσαν όχι με τους καλλίγραμμους κοιλιακούς τους, αλλά με την φωνή τους...
Περίεργο, ε??


Eurovision 1976

Σάββατο 9 Μαΐου 2009

Πάσχα 1994



(Δημοσιεύουμε μια θαυμάσια και πάντα επίκαιρη επιστολή του μακαριστού γιατρού Γ.Παπαζάχου στο περιοδικό «Σύναξη»)

Αντί άλλης Πασχάλιας ευχής, θα σας μεταφέρω τα χαρμόσυνα αναστάσιμα βιώματα του μακαριστού γέροντα Πορφυρίου, όπως τα έζησα μια Τρίτη Διακαινησίμου στο κελλάκι του. Πήγα να τον δω σαν γιατρός. Μετά την καρδιολογική εξέταση και το συνηθισμένο καρδιογράφημα με παρεκάλεσε να μη φύγω.
Κάθησα στο σκαμνάκι κοντά στο κρεβάτι του. Έλαμπε από χαρά το πρόσωπό του. Με ρώτησε:
- Ξέρεις το τροπάριο που λέει: «Θανάτου εορτάζομεν νέκρωσιν… »;
- Ναι γέροντα, το ξέρω.
- Πες το.
Άρχισα γρήγορα-γρήγορα. «Θανάτου εορτάζομεν νέκρωσιν, άδου τήν καθαίρεσιν, άλλης βιοτής, της αιωνίου, απαρχήν. Καί σκιρτώντες υμνούμεν τόν αίτιον, τόν μόνον ευλογητόν των πατέρων καί υπερένδοξον».
- Το κατάλαβες;
- Ασφαλώς το κατάλαβα. Νόμισα πως με ρωτάει για τη ερμηνεία του.

Έκανε μια απότομη κίνηση του χεριού του και μου είπε:
- Τίποτε δεν κατάλαβες, βρε Γιωργάκη! Εσύ το είπες σαν βιαστικός ψάλτης…Άκου τι φοβερά πράγματα λέει αυτό το τροπάριο: Ο Χριστός με την Ανάστασή Του δεν μας πέρασε απέναντι από ένα ποτάμι, από ένα ρήγμα γης, από μια διώρυγα, από μια λίμνη ή από την Ερυθρά θάλασσα. Μας πέρασε απέναντι από ένα χάος, από μια άβυσσο, που ήταν αδύνατο να την περάσει ο άνθρωπος μόνος. Αιώνες περίμενε αυτό το πέρασμα, αυτό το Πάσχα. Ο Χριστός μας πέρασε από το θάνατο στη ζωή. Γι’ αυτό σήμερα «Θανάτου εορτάζομεν νέκρωσιν, άδου τήν καθαίρεσιν». Χάθηκε ο θάνατος. Το κατάλαβες; Σήμερα γιορτάζουμε την «απαρχή» της «άλλης βιωτής, της αιωνίου» ζωής κοντά Του.

Μίλαγε με ενθουσιασμό και βεβαιότητα. Συγκινήθηκε. Σιώπησε για λίγο και συνέχισε πιο δυνατά:
- Τώρα δεν υπάρχει χάος, θάνατος, νέκρωση, Άδης. Τώρα όλα χαρά, χάρις στην Ανάσταση του Χριστού μας. Αναστήθηκε μαζί Του η ανθρώπινη φύση. Τώρα μπορούμε κι εμείς να αναστηθούμε, να ζήσουμε αιώνια κοντά Του…Τί ευτυχία η ανάσταση! «Καί σκιρτώντες υμνούμεν τόν αίτιον». Έχεις δει τα κατσικάκια τώρα την άνοιξη να χοροπηδούν πάνω στο γρασίδι. Να τρώνε λίγο από τη μάνα τους και να χοροπηδούν ξανά; Αυτό είναι το σκίρτημα, το χοροπήδημα. Έτσι έπρεπε κι εμείς να χοροπηδούμε από χαρά ανείπωτη για την Ανάσταση του Κυρίου μας και τη δική μας.

Διέκοψε πάλι το λόγο του. Ανέπνεα μια ευφρόσυνη ατμόσφαιρα.
- Μπορώ να σου δώσω μια συμβουλή; συνέχισε. Σε κάθε θλίψη σου, σε κάθε αποτυχία σου να συγκεντρώνεσαι μισό λεπτό στον εαυτό σου και να λες αργά-αργά αυτό το τροπάριο. Θα βλέπεις ότι το μεγαλύτερο πράγμα στη ζωή σου- και στη ζωή του κόσμου όλου- έγινε. Η Ανάσταση του Χριστού, η σωτηρία μας. Και θα συνειδητοποιείς ότι η αναποδιά που σου συμβαίνει είναι πολύ μικρή για να χαλάσει τη διάθεσή σου.

Μου έσφιξε το χέρι λέγοντας:
- Σου εύχομαι να σκιρτάς από χαρά, κοιτάζοντας πίσω σου το χάος από το οποίο σε πέρασε ο Αναστάς Κύριος, « ο μόνος ευλογητός των πατέρων»…Ψάλλε τώρα και το «Χριστός Ανέστη».

Υστερόγραφο δικό μου
«Αληθώς Ανέστη»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ


Περιοδικό Ευροκλύδων, τεύχος 7

Στα φύλλα της καρδιάς μου...

Πέμπτη 7 Μαΐου 2009

Πλήρης ών τής αγάπης, πλήρης γέγονε καί τής θεολογίας...

Ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού υπαγορεύει στον μαθητή του Πρόχορο
Μανουήλ Πανσέληνος, Προτάτο Αγίου Όρους

Τή Η' τού αυτού μηνός, Μνήμη τού Αγίου ενδόξου Αποστόλου καί Ευαγγελιστού, επιστηθίου, φίλου, ηγαπημένου καί παρθένου, Ιωάννου τού θεολόγου, ήτοι, η σύναξις τής Αγίας κόνεως, τής εκπεμπομένης εκ τού τάφου αυτού, ήγουν τού μάννα.

Ήχος β'

Τόν υιόν τής βροντής, τόν θεμέλιον τών θείων λόγων, τόν αρχηγόν τής θεολογίας, καί κήρυκα πρώτιστον, τής αληθούς δογμάτων Θεού σοφίας, τόν ηγαπημένον Ιωάννην καί παρθένον, μερόπων γένος κατά χρέος ευφημήσωμεν, Ούτος γάρ άληκτον έχων τό θείον εν εαυτώ, τό εν αρχή μέν έφησε τού Λόγου, αύθις δέ, τό πρός τόν Πατέρα αχώριστον, καί τό ίσον μετά ταύτα τής τού Πατρός ουσίας, δεικνύων ημίν δι' αυτού, τήν ορθοδοξίαν τής Αγίας Τριάδος, δημιουργόν τε όντα σύν τώ Πατρί, καί ζωήν φέροντα, καί φώς αληθινόν, τόν αυτόν έδειξεν ημίν, Ώ θαύματος εκστατικού, καί πράγματος, σοφιστικού ότι πλήρης ών τής αγάπης πλήρης γέγονε καί τής θεολογίας, δόξη καί τιμή καί πίστει, θέμεθλος υπάρχων, τής ακραιφνούς ημών πίστεως, δι' ής τύχοιμεν τών αιωνίων αγαθών, εν τή ημέρα τής κρίσεως.

Εκ του Μηναίου

Δευτέρα 4 Μαΐου 2009

Ο καλούμενος Ευροκλύδων..

...μόλις τε παραλεγόμενοι αυτήν ήλθομεν εις τόπον τινά καλούμενον Καλούς λιμένας, ώ εγγύς ην π'ολις Λασαία... εί πως δύναιντο καταντήσαντες εις Φοίνικα παραχειμάσαι, λιμένα της Κρήτης βλέποντα κατά λίβα και κατά χώρον. Υποπνεύσαντος δε νότου δόξαντες της προθέσεως κεκρατηκέναι, άραντες άσσον παρελέγοντο την Κρήτην. μετ' ου πολ δε έβαλε κατ' αυτής άνεμος τυφωνικός ο καλούμενος Ευροκλύδων... (Πραξ. 27 08-14)


"...οι Καλοί Λιμένες που προσάραξε ο Απόστολος Παύλος βρίσκονται νότια των Αστερουσιών Ορέων. Δίπλα ακριβώς των Καλών Λιμένων είναι το αγιοφαράγγο, το Άγιο Όρος της Κρήτης.. Αν δώσει ο Θεός και συναντηθούμε θα πάμε. Θα δείτε και την αρχαία Λασαία..."

Με αυτά τα λόγια ο φίλος του Ευροκλύδωνα Ι.Φ από το Ηράκλειο της Κρήτης συνοδεύει τις υπέροχες πραγματικά φωτογραφίες του από τη νοτίως της Κρήτης Θάλασσα . Εκεί που βασιλέυει αιώνες τώρα, αυτός που ο Ελύτης στο Άξιον Εστί θα ονόμαζε
Ο Σημάντορας άνεμος που ιερουργεί
που σηκώνει το πέλαγος σα Θεοτόκος...

Ο καλούμενος Ευροκλύδων...





Θερμές Ευχαριστίες...

Κυριακή 3 Μαΐου 2009

Ελευθερία από τον φόβο



«Μη φοβείσθε» (Ματθ. 28:10)

«Μη φοβείσθε υμείς», είπε ο άγγελος Κυρίου στις μυροφόρες, τις οποίες είχε κυριεύσει «τρόμος και έκστασις» προ του κενού τάφου· «οίδα γαρ ότι Ιησούν τον εσταυρωμένον ζητείτε. Ουκ έστιν ώδε. Ηγέρθη γαρ καθώς είπεν» (Ματθ. 28:6). Σε λίγο, ο ίδιος ο αναστάς Χριστός, «λέγει αυταίς· μη φοβείσθε». Και στη συνέχεια, στον κύκλο των πτοημένων και φοβισμένων μαθητών Του, τόνισε: «Τι τεταραγμένοι εστέ και διατί διαλογισμοί αναβαίνουσιν εν ταις καρδίαις υμών;» (Λουκ. 24:38). Και δείχνοντάς τους τα σημάδια της σταυρώσεως στα χέρια και στα πόδια, τους βεβαίωσε με την παρουσία Του για το θαυμαστό γεγονός της Αναστάσεώς Του.

«Μη φοβείσθε!». Το μήνυμα της Αναστάσεως κηρύσσει διαχρονικά την ελευθερία από κάθε αιτία φόβου. Η νίκη του Χριστού συνέτριψε την κυριαρχία των δαιμονικών δυνάμεων, γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπων και αποκατέστησε τις σχέσεις τους. Την οντολογική σημασία του Σταυρού και της Αναστάσεως αποκάλυψε, με τρόπο μοναδικό ο Απόστολος Παύλος: Ο Ιησούς έγινε άνθρωπος και αποδέχθηκε το Πάθος «για να καταργήσει με τον θάνατό του αυτόν που εξουσίαζε τον θάνατο, δηλαδή τον διάβολο, και με αυτό τον τρόπο να απελευθερώσει όσους ο φόβος του θανάτου τους είχε καταδικάσει να είναι δούλοι σ’ όλη τους τη ζωή» (Εβρ. 2:14-15)...

«Μη φοβείσθε!». Στην εποχή μας έχουν πληθύνει οι φόβοι που απειλούν τη ζωή μας. Τον τελευταίο μάλιστα καιρό έχουν ενταθεί και από τη γενικότερη ταλαιπωρία που προκαλεί η παγκόσμια οικονομική κρίση. Νέοι και παλαιοί φόβοι κυκλώνουν τη σκέψη μας και σφίγγουν την καρδιά μας. Μέσα σ’ αυτή λοιπόν τη βαριά ατμόσφαιρα η εορτή της Αναστάσεως καλεί κάθε πιστό σε μία πορεία ελευθερίας από τον φόβο:
Από τον φόβο αυτών που μας εχθρεύονται, από τον φόβο που δημιουργεί η αδικία και η σκληρότητα της κοινωνίας μας. Από τον φόβο της πολύμορφης αμαρτίας που διεισδύει στην ύπαρξή μας και την αλλοτριώνει. Από τον φόβο του πόνου, της ανέχειας, της ασθένειας, της μοναξιάς, των κινδύνων και θλίψεων που απειλούν τη ζωή μας. Από τον φόβο των πιεστικών προβλημάτων της καθημερινότητος. Από τον φόβο του αγνώστου, της αποτυχίας, της αβεβαιότητας για το μέλλον. Και το κορύφωμα του μηνύματος της Αναστάσεως του Χριστού είναι η ελευθερία από τον φόβο του θανάτου...

Η ελευθερία αυτή, βεβαίως, στηρίζεται στην πίστη. Η Εκκλησία, αναφωνώντας δοξολογικά το «Χριστός ανέστη!», δεν καταφεύγει σε επιχειρηματολογίες για να επιβάλει την αλήθεια που κηρύσσει. Οσοι πιστοί! «Ευτυχισμένοι όλοι που πιστεύουν...»

Η Ανάσταση του Χριστού διαλύει τον φόβο διότι συναρμόζεται με μία εκπληκτική δύναμη, και, ιδιαίτερα αυτή την ολόλαμπρη εορτή, καλούμεθα να νιώσουμε «τι το υπερβάλλον μέγεθος της δυνάμεως αυτού (του Θεού)» (Εφεσ. 1:19)...

Αυτή η ελευθερία από τον φόβο, δώρο του Αναστάντος, πρέπει να διαμορφώνει τη στάση της ζωής μας: «Υμείς επ’ ελευθερίαν εκλήθητε, αδελφοί» · με τη σαφή όμως προσθήκη: «μόνον μη την ελευθερίαν εις αφορμήν τη σαρκί αλλά διά της αγάπης δουλεύετε αλλήλοις» (Γαλ. 5:13).
Ο Χριστός, η ενυπόστατη και ένσαρκη αγάπη του Θεού, με τη θυσία Του στον Σταυρό και τη νίκη της Αναστάσεως, διατράνωσε τη μοναδική δύναμη της αγάπης, που ελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε μορφή φόβου. Οσοι είναι ενωμένοι μαζί Του εν πίστει και αγάπη αξιώνονται να ζουν την αλήθεια που αποκαλύπτει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Φόβος ουκ έστιν εν τη αγάπη, αλλ’ η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον. Οτι ο φόβος κόλασιν έχει (περιέχει τιμωρία), ο δε φοβούμενος ου τετελείωται εν τη αγάπη» (Α΄ Ιω. 4:18).

Ας χαρούμε, λοιπόν, αδελφοί μου, ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες, την ελευθερία από κάθε μορφή φόβου, βαθαίνοντας την πίστη μας και την αγάπη μας στον νικητή του θανάτου και Κύριο της ζωής μας. Ακόμη, ας θυμίσουμε και στους φοβισμένους αδελφούς μας ότι «Χριστός ανέστη!».


Tου † Αναστασιου Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας
Καθημερινή 03/05/2009