Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2011

Το τελευταίο ηλιοβασίλεμα...

Το τελευταίο ηλιοβασίλεμα της χιλιετίας
Σαντορίνη 31-12-1999

Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2011

Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2011

Γεννήθηκε η ευσπλαχνία...



Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα. 
Χτύπησα την πόρτα και μπήκα. 
Μου' δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό. 
«Είδες – μου λέει – γεννήθηκε η ευσπλαχνία». 
Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ.
Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες και δε θα' χαμε να πούμε τίποτα ωραιότερο απ' αυτό.




Τάσος Λειβαδίτης, Η γέννηση

Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2011

Διάπλους του δύσκολου καιρού, του Νίκου Γ. Ξυδάκη


Αξέχαστα θα μείνουν τα φετινά Χριστούγεννα. Σκληρά και κρύα, για πολλούς συνανθρώπους μας, συναδέλφους, γείτονες, συγγενείς, φίλους. Εχασαν τη δουλειά τους, η επιχείρησή τους μαράζωσε, η φτώχεια τους κύκλωσε. Αλλοι έχασαν το πολυτιμότερο: έναν άνθρωπο. Ολοι χάσαμε το κέφι και το χαμόγελό μας, την αισιοδοξία μας.

Κερδίζουμε κάτι ωστόσο. Κερδίζουμε την ξεχασμένη αίσθηση του μέτρου· τι είναι πράγματι αναγκαίο, χρειώδες, απαραίτητο. Σφιγμένοι απ’ την ανάγκη, στερημένοι από το αποκούμπι ενός προβλεπτού καλόγνωμου χρόνου, με το βραχύ μέλλον σκοτεινό, ξαναλογαριάζουμε τα απαραίτητα. Και παρά το σοκ της φτωχοποίησης, παρά το βίαιο ταρακούνημα απ’ τις παλιές βεβαιότητες, βλέπουμε ότι τα απαραίτητα δεν είναι τόσο πολλά και δεν μας λείπουν όλα ― ακόμη και σε τούτο το ζοφερό κατώφλι.

Υγεία, αγάπη, πίστη στον άνθρωπο, στον εαυτό και στον άλλο. Τα απαραίτητα είναι εντυπωσιακά κοινότοπα, τριμμένα και γλυμμένα απ΄τον χρόνο, περιεχόμενα σε κάθε βιοθεωρία, απ’ την αυγή των μύθων ώς τη ροδαυγή του Νίτσε και του Φρόιντ. Αυτά απαιτούνται οπωσδήποτε για να διαπλεύσουμε τον δύσκολο καιρό ― άνευ αυτών ουδέν. Εικονισμένα σε λαϊκή λιθογραφία με τις τρείς παρθενομάρτυρες, Πίστις, Ελπίς, Αγάπη ― και μητέρα αυτών η Σοφία.

Η εορταστική ανάπαυλα των Χριστουγέννων, στο μέσον του χειμώνα, αυτή τη σοφία φέρνει, αυτή την πρόσκληση για αισθηματική εκδίπλωση και αναστοχασμό. Η κρίση μάς προσκαλεί να ξαναγεννηθούμε, δηλαδή να βρούμε τον εαυτό μας ανακαινισμένο, απαλλαγμένο από βάρη και περιττά μαλάματα. Χωρίς χλιδή, χωρίς λεφτά, χωρίς εταιρικά δώρα και δαπάνες επίδειξης, χωρίς τις φλύαρες συμβάσεις· αλλά όχι χωρίς το μέγα δώρο της ακερδούς, της άυλης χαράς, όχι χωρίς την πίστη στο διαρκές θαύμα της ζωής.

Πυκνός, βαρύς, πολύς, ο καιρός χιονίζει πάνω μας και μας βαραίνει. Αντέξαμε πολλά, θ’ αντέξουμε κι άλλα.

Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2011

Γέρων διχαλογένης φορών σκούφον, του Φ. Κόντογλου

Ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε στον καιρό του αυτοκράτορος Kωνσταντίνου του Mεγάλου στο νησί της Kύπρου, από γονιούς φτωχούς. Γι' αυτό στα μικρά χρόνια του ήτανε τσομπάνης και φύλαγε πρόβατα. Ήτανε πολύ απλός στη γνώμη σαν τους ψαράδες που διάλεξε ο Xριστός να τους κάνει μαθητές του. Σαν ήρθε σε ηλικία, παντρεύθηκε, και μετά χρόνια χήρεψε, και τόση ήτανε η αρετή του, που τον κάνανε επίσκοπο σε μια πολιτεία λεγόμενη Tριμυθούντα, μ' όλο που ήτανε ολότελα αγράμματος. Παίρνοντας αυτό το πνευματικό αξίωμα έγινε ακόμα απλούστερος και ταπεινός, και ποίμανε τα λογικά πρόβατα που του εμπιστεύθηκε ο Xριστός με αγάπη, αλλά και με αυστηρότητα ωσάν υπεύθυνος όπου ήτανε για τη σωτηρία τους. Ήτανε προστάτης των φτωχών, πατέρας των ορφανών, δάσκαλος των αμαρτωλών. Kαι είχε τέτοια καθαρότητα και αγιότητα, που του δόθηκε η χάρη άνωθεν να κάνει πολλά θαύματα, για τούτο ονομάσθηκε θαυματουργός. Mε την προσευχή του μάζευε τα σύννεφα κ' έβρεχε σε καιρό ξηρασίας, γιάτρευε τις αρρώστιες, τιμωρούσε τους πονηρούς ανθρώπους... 

Kαι στην Πρώτη Oικουμενική Σύνοδο που έγινε στη Nίκαια, ήτανε κι' ο άγιος Σπυρίδωνας ανάμεσα στους τριακοσίους δέκα οκτώ θεοφόρους πατέρας και, παρ' όλο που δεν γνώριζε γράμματα, αποστόμωσε τον αιρεσιάρχην Άρειο που ήτανε ο πιο σπουδασμένος στα γράμματα από όλους τους δεσποτάδες... 

Kάποτε πήγε στον άγιο μια γυναίκα που είχε ένα παιδάκι και της πέθανε, και τον παρακαλούσε με δάκρυα πολλά να το αναστήσει, τόσο συνηθισμένοι ήτανε οι άνθρωποι, που τον γνωρίζανε, στα θαύματα που έκανε ο άγιος. Kαι εκείνος το ανάστησε με την προσευχή του. Mα η μητέρα του σαν το είδε ζωντανό, από την πολλή χαρά της πέθανε η ίδια. Kι' ο άγιος Σπυρίδωνας ανέστησε και τη γυναίκα. 

Aυτά τα μεγάλα θαύματα ξακουσθήκανε στον κόσμο, κι' ο άγιος Σπυρίδωνας, ζώντας ακόμα, τιμήθηκε σαν άγιος και θαυματουργός. Kαι έως τώρα κάνει πολλά θαύματα το σκήνωμά του που είναι ο θησαυρός των Kερκυραίων... 

Kατά τη βασιλεία των Tούρκων ευρέθη εις τα χέρια ενός ευλαβούς χριστιανού που τον λέγανε Bούλγαρη, κι' αυτός με μεγάλα βάσανα και κόπους το έφερε έως την Aλβανία κρυμμένο μέσα σε τσουβάλια, κι' από κει το πέρασε μ' ένα καΐκι στην Kέρκυρα που την κρατούσανε οι Bενετσιάνοι, κι' από τότε βρίσκεται σ' αυτό το νησί, απείραχτο από τον καιρό, με όλο όπου περάσανε 1600 χρόνια από την κοίμησή του. Στο κουβούκλιο στέκεται όρθιος ο άγιος, με χέρια σταυρωμένα, ντυμένος με τα άμφιά του και τον βγάζουνε σε λιτανεία δύο φορές το χρόνο. Oι Kερκυραίοι έχουνε το ιερό σκήνωμα σε μεγάλη ευλάβεια και το θεωρούνε θησαυρό του νησιού τους. Tον καιρό που δούλεψα στο Mουσείο της Kέρκυρας γνώρισα τον παπα-Bούλγαρη, που ήτανε εφημέριος του ναού, κατά κληρονομικό δικαίωμα, άνθρωπος που αγαπούσε την τέχνη και τα γράμματα. Tο άγιο λείψανο θαυματουργεί πάντα έως σήμερα σε όποιους επικαλεσθούνε με πίστη τον άγιο. 

Στην ορθόδοξη αγιογραφία ο άγιος Σπυρίδωνας παριστάνεται γηραλέος με γυριστή μύτη και με διχαλωτό κοντό άσπρο γένι, "γέρων διχαλογένης φορών σκούφον". O σκούφος του είναι παράξενος, σαν κινέζικος, μυτερός στην κορυφή. Δεν ζωγραφίζεται ποτέ ξεσκούφωτος. Eκτός από τις εικόνες απάνω σε σανίδι είτε σε τοίχο σε άλλο μέρος της εκκλησίας, ζωγραφίζεται συχνά στο άγιο Bήμα μαζί με τους άλλους μεγάλους ιεράρχας Bασίλειο, Xρυσόστομο και Γρηγόριο κάτω από την Πλατυτέρα. Στο χαρτί που βαστά είναι γραμμένο: "Έτι προσφέρομέν Σοι την λογικήν ταύτην και αναίμακτον θυσίαν"... 

Φώτης Κόντογλου 
Γίγαντες Ταπεινοί, Εκδόσεις Aκρίτας 2000

Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου 2011

Κάθοδος στο Σημείο Μηδέν της Αθήνας, του Ηλια Mαγκλίινη


Την παραλάβαμε απ’ το ξενοδοχείο της ελάχιστη ώρα αφότου προσγειώθηκε - από τη Νέα Υόρκη, με ενδιάμεσο σταθμό το Λονδίνο. Η Σάσκια Σάσεν, συγγραφέας των βιβλίων «Κοινωνιολογία της παγκοσμιοποίησης» και «Χωρίς έλεγχο; Η εθνική κυριαρχία, η μετανάστευση και η ιδιότητα του πολίτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης» (αμφότερα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο), είναι καταξιωμένη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Θα έδινε το ίδιο απόγευμα διάλεξη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και την επομένη θα αναχωρούσε για Μαρόκο.

Μαζί με τον φωτογράφο Νίκο Κοκκαλιά στο πίσω κάθισμα, και πάντοτε συντροφιά με τη Σ. Σάσεν (δεν είχε κοιμηθεί όλο το βράδυ, αλλά δεν μπορούσες να το διακρίνεις πάνω της), ξεκινήσαμε από τη Συγγρού για ένα Athens by day, να την ξεναγήσουμε, έστω και για μία ώρα περίπου, σε ορισμένα σημεία της Αθήνας που δεν είχε δει. Ενα σύντομο, ήπιο «walk on the wild side», για να μνημονεύσουμε λίγο Λου Ριντ από τα ’70s - μια εποχή στην οποία η Σάσεν αναφέρθηκε κάμποσες φορές, παρατηρώντας την Αθήνα του 2011: «Νομίζω ότι η Αθήνα βιώνει αυτό που βίωσε η χρεοκοπημένη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’70. Ομως οι πόλεις έχουν την ικανότητα να αναγεννώνται. Επινοούν εκ νέου την ταυτότητά τους»...

Το πρώτο που ζήτησε να δει ήταν «την πλατεία που συγκεντρωνόταν όλο αυτό το καιρό τόσος κόσμος», το Σύνταγμα. «Πώς ξεκίνησε όλο αυτό;» Ρωτάει με περιέργεια. «Από την πλατεία Ταχρίρ, στην Αίγυπτο;» Της απαντώ ότι το έναυσμα έδωσαν οι Ισπανοί Indignados. Παρατήρησε τα σπασμένα μάρμαρα στους υπόγειους σταθμούς του μετρό και λίγο μετά κάναμε την πρώτη μας στάση...

Διασχίζουμε πεζή την Πειραιώς και παίρνουμε τη Σοφοκλέους ανάποδα, με σκοπό να καταλήξουμε στην Πλατεία Θεάτρου. Καθώς διεισδύουμε σε αυτό το άλλοτε μίζερο άλλοτε εξωτικό σύμπαν των καταστημάτων, μιας αγοράς σαν άγρια, οργιώδη βλάστηση, που μοιάζει να κρύβεται μέσα στην πόλη, εντυπωσιάζεται απ’ το γεγονός ότι όλο αυτό συμβαίνει στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. «Και πάλι, είναι κάτι που το συναντάς σε πολλές πόλεις στον κόσμο», τονίζει. «Ωστόσο, αυτή η εκπληκτική αγορά με τις τόσο έντονες μυρωδιές είναι ένα γκέτο, αλλά δεν έχει καμία σχέση με τα γκέτο που συναντάς στη Νέα Υόρκη ή στο Σικάγο ή και στο Παρίσι. Εκεί είναι γειτονιές με κατοικίες, απομονωμένες εντελώς από τον ιστό της πόλης, αφημένες στην τύχη τους. Εδώ βλέπουμε ότι όλα συνδέονται, το ένα διεισδύει μέσα στο άλλο».

Διασχίζουμε μια στοά που συνδέει τη Σοφοκλέους με την Πλατεία Θεάτρου και της διηγούμαι πώς και γιατί έκλεισε το Guru, πώς το καλοκαίρι του 2008, όταν πέρασα και πάλι από το ίδιο σημείο με τον Κωνσταντίνο Ζουγανέλη, η συγκεκριμένη στοά ήταν σπαρμένη με ζωντανούς-νεκρούς, αίμα και ακαθαρσίες. Η εικόνα τώρα είναι τελείως διαφορετική - όπως και οι οσμές. «Είναι αυτό που έχω χαρακτηρίσει ως global slum», λέει. Παγκόσμια φτωχογειτονιά ή και τρώγλη ακόμα. Αλλά για τη Σ. Σάσεν, ο όρος δεν έχει αποκλειστικά και μόνο αρνητικό πρόσημο. «Είναι κάτι τόσο διεθνές, ενσωματωμένο στις πόλεις, και δεν σημαίνει μόνον εξαθλίωση. Φανταστείτε για τι τεράστιο διεθνές κύκλωμα μιλάμε, με ανθρώπους από δέκα ή δεκαπέντε χώρες. Με τον όρο αυτό λοιπόν δεν εννοώ απλώς μια υποβαθμισμένη οικιακή πολιτική αλλά κάτι ευρύτερο και πιο πολύπλευρο. Με την παρουσία τους, τα βίντεο κλαμπ και τα τοπικά προϊόντα τους, στήνεται ένας ολόκληρος κόσμος».

Σε ένα μανάβικο με πακιστανικά προϊόντα περιεργαζόμαστε ένα είδος αγγουριού που ευδοκιμεί στην Ινδία, στο Μπανγκλαντές. «Βλέπετε, πόσες χώρες συγκεντρώνονται μέσα σε αυτά τα τετράγωνα, στην καρδιά της πόλης. Κυκλοφορεί χρήμα αλλά δεν ξέρουμε πού καταλήγει. Βέβαια, ξέρουμε ότι κάποιοι στέλνουν τα χρήματα που βγάζουν στην πατρίδα τους, οπότε μια άλλη κοινότητα, σε ένα άλλο μέρος του κόσμου επωφελείται».

Καθώς επιστρέφουμε προς το αυτοκίνητο με τα πόδια, η Σ. Σάσεν μας λέει ότι «οι πόλεις σήμερα μπορεί να μην είναι απαραιτήτως οικονομικά κέντρα, αλλά αποτελούν καίρια γεωπολιτικά σημεία. Οπως το βλέπω, η Αθήνα είναι αυτή τη στιγμή η αφορμή για τη δόμηση νέων τύπων οικονομικών διακανονισμών, είναι το Σημείο Μηδέν (Ground Zero) αυτής της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Η Ελλάδα είναι ένα πείραμα σε μια νέα οικονομική γεωπολιτική. Η “αραβική άνοιξη” ήταν μια ιδιαίτερη γεωπολιτική στιγμή, όπως η Ελλάδα, στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, αποτελεί κάτι ανάλογο».