Μια σκιά κινείται αθόρυβα προς το ψαλτήρι, καθώς βγαίνει από το ιερό βήμα περνάει δίπλα από τον Αρχάγγελο και καθώς προχωράει σταυροκοπιέται ευλαβικά. Μόλις προσκύνησε τους Αγίους και πήρε την ευχή του ιερέως. Σεμνά, ταπεινά, ήσυχα ντυμένος στο μαύρο λιτό ράσο, ο ιεροψάλτης, παίρνει την θέση του στο ψαλτήρι. Μισοκρυμμένος πίσω από το αναλόγιο με τα ιερά βιβλία, στέκεται σοβαρός και με φόβο Θεού για την επικείμενη μυσταγωγία. Ίσως αισθάνεται το ανέμισμα των πτερύγων των αγγέλων και διαπιστώνει έντρομος το μεγαλείο της Θείας Δύναμης και ταυτόχρονα την δική του ασημαντότητα και αμαρτωλότητα! Ρίγη συγκίνησης και δέους τον διαπερνούν και εύχεται να τον ενδυναμώσει ο Θεός στη σωστή εκτέλεση της ψαλμωδίας. Όλοι στην εκκλησία προσμένουν ενωμένοι σ' ένα σώμα την, ασύλληπτη για τον ανθρώπινο νου, επικοινωνία με το Θείον! Ιερή στιγμή όταν θέλεις να απευθυνθείς στην Υπερδύναμη, να ζητήσεις, να ευχαριστήσεις ή να μεταλάβεις των Αχράντων Μυστηρίων!
Σιγανά και ταπεινά, αβίαστα και ευλαβικά. ο ιεροψάλτης αρχίζει να ψάλλει. Ψάλλει «κατ' έννοιαν», όπως απαιτεί η ιερή παράδοση, για να γίνουν απολύτως κατανοητά τα ιερά κείμενα. Πρέπει να δώσει «σάρκα και οστά» στα μουσικά μέλη και να αποδώσει όσο το δυνατόν πιο αυθεντικά το πνευματικό τους περιεχόμενο και άρωμα, ώστε να συντελεσθεί το προσδοκώμενο: η ανάταση των ψυχών. Συγκεντρώνεται ο ιεροψάλτης στα υψηλά νοήματα τα οποία αποκαλύπτονται πλήρως σ' όλο τους το μεγαλείο, όταν ψάλλονται στις ιερές ακολουθίες, όταν επενδύονται έντεχνα με την ιερή μουσική των αγίων μουσουργών. Είναι αλήθεια ότι η ιερή ψαλμωδία εμπεριέχει τον Σταυρό και την Ανάσταση! Την διαρκή χαρμολύπη και την πορεία καθόδου πριν την άνοδο! Το άκουσμα, πένθιμο ή αναστάσιμο, κατανυκτικό ή θριαμβευτικό, είναι πάντοτε σοβαρό, λιτό και σεμνό, όπως ταιριάζει όταν απευθύνεται προς τον Βασιλέα των όλων! Δεν υπάρχει στόμφος και επιτήδευση, δεν ακούγονται άτακτες κραυγές, δεν έχουν θέση οι συναισθηματικές εξάρσεις και οι μουσικές επιδείξεις ατομικής δεξιοτεχνίας. Με άλλα λόγια, δεν ισχύουν τα κοσμικά κριτήρια για την μουσική και καλλιτεχνική απόδοση που στηρίζονται στην ατομική απόλαυση, στην τόνωση του εγώ, και ικανοποίηση των συναισθηματικών αναγκών και απαιτήσεων του ακροατή. Αντίθετα, η ιερή ψαλμωδία ευαισθητοποιεί την πνευματική λειτουργία των πιστών, όλων των μετεχόντων προσώπων, ως σώμα της εκκλησίας, στην ιερή μυσταγωγία και όχι «ακροατών» που παθητικά ακροώνται ως, κατακερματισμένες και περιχαρακωμένες στο εγώ τους, μονάδες-άτομα. Ο πνευματικός της ρόλος και η ίδια της η φύση δεν της επιτρέπει να ακούγεται παρά μόνο κατά τις στιγμές της θείας μυσταγωγίας της λατρείας και των ιερών μυστηρίων. Ειδάλλως αν δεν εκτελείται ως συστατικό στοιχείο της μυσταγωγίας, αλλοιώνεται και πλέον αποτελεί ένα ακόμη είδος κοσμικής μουσικής, άψυχης βέβαια και ξερής, χωρίς την ουράνια ανακαινιστική και πνευματοφόρα πνοή.
Ο ιεροψάλτης είναι ανώνυμος και αφανής όπως πρέπει να θέλει να είναι κάθε χριστιανός για τα καλά έργα του, τα οποία δεν εκτελούνται ούτε κατ ελάχιστον χωρίς την βοήθεια του Θεού. Έλεγε κάποιος δάσκαλος της ιερής τέχνης: «Λιώνει και σβήνει ο ιεροψάλτης όπως το κερί για να ζεστάνει και να κρατήσει αναμμένη την φλόγα!». Αυτό το σεμνό ήθος μας δίδαξαν οι πρόγονοί μας. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε μια γωνίτσα πάνω σε αφθάστου κάλλους αγιογραφίες διακρίνουμε γραμμένη την φράση του δημιουργού: «ανωνύμου χειρός». Πράγματι το έργο δεν είναι ατομικό επίτευγμα και αποτέλεσμα ενός ανθρώπου. Μια αόρατη στρατιά ουρανίων δυνάμεων φτερουγίζουν πάνω από τους πιστούς και συμψάλλουν με ουράνιες εξαίσιες φωνές. Μαζί τους ψάλλει καρδιακά, νοερά και σωματικά όλος ο κόσμος προσφέροντας εαυτούς στον Θεό. Αυτές τις ιερές στιγμές δεν έχουν σημασία, ούτε η καλλιφωνία των ψαλτών, ούτε η χροιά ή η ένταση της ανθρώπινης φωνής, ούτε οι μουσικές εντυπώσεις. Σημασία έχουν: η ευλαβική δέηση ή ευχαριστία με καρδία συντετριμμένη και τεταπεινωμένη, και η ενσυνείδητη σταυροαναστάσιμη εσωτερική πορεία κάθε πιστού.
Κάποια στιγμή η μυσταγωγία φθάνει στο τέλος της και κάθε πιστός νιώθει ανακαινισμένος! Ο ιεροψάλτης κλείνει μαλακά. τα ιερά βιβλία και η σκιά του χάνεται γρήγορα καθώς περνάει δίπλα από τον Αρχάγγελο πριν εισέλθει στα «Άγια των Αγίων» για να προσκυνήσει και να πάρει και πάλι την ευχή και το κατευόδιο του ιερέα.
Σιγανά και ταπεινά, αβίαστα και ευλαβικά. ο ιεροψάλτης αρχίζει να ψάλλει. Ψάλλει «κατ' έννοιαν», όπως απαιτεί η ιερή παράδοση, για να γίνουν απολύτως κατανοητά τα ιερά κείμενα. Πρέπει να δώσει «σάρκα και οστά» στα μουσικά μέλη και να αποδώσει όσο το δυνατόν πιο αυθεντικά το πνευματικό τους περιεχόμενο και άρωμα, ώστε να συντελεσθεί το προσδοκώμενο: η ανάταση των ψυχών. Συγκεντρώνεται ο ιεροψάλτης στα υψηλά νοήματα τα οποία αποκαλύπτονται πλήρως σ' όλο τους το μεγαλείο, όταν ψάλλονται στις ιερές ακολουθίες, όταν επενδύονται έντεχνα με την ιερή μουσική των αγίων μουσουργών. Είναι αλήθεια ότι η ιερή ψαλμωδία εμπεριέχει τον Σταυρό και την Ανάσταση! Την διαρκή χαρμολύπη και την πορεία καθόδου πριν την άνοδο! Το άκουσμα, πένθιμο ή αναστάσιμο, κατανυκτικό ή θριαμβευτικό, είναι πάντοτε σοβαρό, λιτό και σεμνό, όπως ταιριάζει όταν απευθύνεται προς τον Βασιλέα των όλων! Δεν υπάρχει στόμφος και επιτήδευση, δεν ακούγονται άτακτες κραυγές, δεν έχουν θέση οι συναισθηματικές εξάρσεις και οι μουσικές επιδείξεις ατομικής δεξιοτεχνίας. Με άλλα λόγια, δεν ισχύουν τα κοσμικά κριτήρια για την μουσική και καλλιτεχνική απόδοση που στηρίζονται στην ατομική απόλαυση, στην τόνωση του εγώ, και ικανοποίηση των συναισθηματικών αναγκών και απαιτήσεων του ακροατή. Αντίθετα, η ιερή ψαλμωδία ευαισθητοποιεί την πνευματική λειτουργία των πιστών, όλων των μετεχόντων προσώπων, ως σώμα της εκκλησίας, στην ιερή μυσταγωγία και όχι «ακροατών» που παθητικά ακροώνται ως, κατακερματισμένες και περιχαρακωμένες στο εγώ τους, μονάδες-άτομα. Ο πνευματικός της ρόλος και η ίδια της η φύση δεν της επιτρέπει να ακούγεται παρά μόνο κατά τις στιγμές της θείας μυσταγωγίας της λατρείας και των ιερών μυστηρίων. Ειδάλλως αν δεν εκτελείται ως συστατικό στοιχείο της μυσταγωγίας, αλλοιώνεται και πλέον αποτελεί ένα ακόμη είδος κοσμικής μουσικής, άψυχης βέβαια και ξερής, χωρίς την ουράνια ανακαινιστική και πνευματοφόρα πνοή.
Ο ιεροψάλτης είναι ανώνυμος και αφανής όπως πρέπει να θέλει να είναι κάθε χριστιανός για τα καλά έργα του, τα οποία δεν εκτελούνται ούτε κατ ελάχιστον χωρίς την βοήθεια του Θεού. Έλεγε κάποιος δάσκαλος της ιερής τέχνης: «Λιώνει και σβήνει ο ιεροψάλτης όπως το κερί για να ζεστάνει και να κρατήσει αναμμένη την φλόγα!». Αυτό το σεμνό ήθος μας δίδαξαν οι πρόγονοί μας. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε μια γωνίτσα πάνω σε αφθάστου κάλλους αγιογραφίες διακρίνουμε γραμμένη την φράση του δημιουργού: «ανωνύμου χειρός». Πράγματι το έργο δεν είναι ατομικό επίτευγμα και αποτέλεσμα ενός ανθρώπου. Μια αόρατη στρατιά ουρανίων δυνάμεων φτερουγίζουν πάνω από τους πιστούς και συμψάλλουν με ουράνιες εξαίσιες φωνές. Μαζί τους ψάλλει καρδιακά, νοερά και σωματικά όλος ο κόσμος προσφέροντας εαυτούς στον Θεό. Αυτές τις ιερές στιγμές δεν έχουν σημασία, ούτε η καλλιφωνία των ψαλτών, ούτε η χροιά ή η ένταση της ανθρώπινης φωνής, ούτε οι μουσικές εντυπώσεις. Σημασία έχουν: η ευλαβική δέηση ή ευχαριστία με καρδία συντετριμμένη και τεταπεινωμένη, και η ενσυνείδητη σταυροαναστάσιμη εσωτερική πορεία κάθε πιστού.
Κάποια στιγμή η μυσταγωγία φθάνει στο τέλος της και κάθε πιστός νιώθει ανακαινισμένος! Ο ιεροψάλτης κλείνει μαλακά. τα ιερά βιβλία και η σκιά του χάνεται γρήγορα καθώς περνάει δίπλα από τον Αρχάγγελο πριν εισέλθει στα «Άγια των Αγίων» για να προσκυνήσει και να πάρει και πάλι την ευχή και το κατευόδιο του ιερέα.
Αθήνα Ιανουάριος 2004
«Ανωνύμου Χειρός»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου