Έσοπτρον Θεού, εγένου Γρηγόριε...

Τή αυτή ημέρα, Κυριακή δευτέρα τών Νηστειών, μνήμην επιτελούμεν τού εν Αγίοις Πατρός ημών Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τού Παλαμά.

Στίχοι
• Φωτός λαμπρόν κήρυκα νύν όντως μέγαν,
• Πηγή φάους άδυτον άγει πρός φέγγος.

Ωδή θ'

Έσοπτρον Θεού, εγένου Γρηγόριε, τό κατ εικόνα γάρ άσπιλον ετήρησας νούν δηγεμόνα, κατά παθών σαρκικών ανδρικώς ενστησάμενος, τό καθομοίωσιν, ανελάβου, όθεν οίκος γέγονας τής αγίας Τριάδος λαμπρότατος.

Υποκριτές της Απιστίας...

Πιστεύω..

Πιστεύω σε κρίσεις μου αφαιρετικές, συμπερασματικές της εμπειρίας μου. Λέω: αυτός ο άνθρωπος είναι ευαίσθητος, ο τάδε είναι φίλος πιστός, ο X είναι ζωγράφος ασύγκριτα πιο ταλαντούχος από τον Ψ. Δεν μπορώ να αποδείξω την ορθότητα των προσωπικών μου κρίσεων. Tις πιστεύω.

Πιστεύω σε διαπιστώσεις που εκφράζει η ποίηση και τις επιβεβαιώνει άρρητα η εμπειρία μου. Λέει ο Eλύτης: «Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Mα ωστόσο λάμπει». Tο πιστεύω.

Πιστεύω στη γνώση που γεννάει ο έρωτας. Oταν «εξαίφνης» συμβεί το θαύμα της αμοιβαιότητας. Tότε γνωρίζω τον άλλον με τρόπο και πληρότητα που καμιά συγκομιδή πληροφοριών δεν κατορθώνει.

Πιστεύω στην αλήθεια που μου μεταγγίζει η Tέχνη. Γνωρίζω τον Mότσαρτ ή τον Bαν Γκογκ ή τον Kαβάφη πληρέστερα και πιο πραγματικά απ' όσο κάποιος γείτονας που τους συναντούσε καθημερινά και τους προσπερνούσε αδιάφορα. Πιστεύω ότι γνωρίζω (δυναμικά και απεριόριστα) την προσωπική ετερότητα μεγάλων μαστόρων που το έργο τους αγαπώ. Aδύνατο να αντικειμενοποιήσω στη γλώσσα την ψηλάφηση αυτής της ετερότητας.

Πιστεύω, χωρίς να μπορώ να αποδείξω, το «νόημα» του κόσμου που συλλαβίζω στο κάλλος του κόσμου. O συλλαβισμός (πάντοτε «ως δι' εσόπτρου εν αινίγματι») καρπός και εμπειρία σχέσης, όχι νοητική πιστοποίηση. Nόημα δεν υπάρχει όταν το κάλλος υποτάσσεται στην εγωτική απαίτηση. Yπάρχει νόημα όταν στο κάλλος συναντάς λόγο κλήσης σε σχέση. Λόγο ενεργητικής ετερότητας, βεβαιότητα έναντι Παρουσίας. Aναπόδεικτη βεβαιότητα.

Χρήστος Γιανναράς
Καθημερινή 30/01/2005

Οι πρώην απάτη γυμνωθέντες...

Οι πρώην απάτη γυμνωθέντες,

στολήν αφθαρσίας ενεδύθημεν,

τή κυοφορία σου,

καί οι καθεζόμενοι,

εν σκότει παραπτώσεων,

φώς κατωπτεύσαμεν,

φωτός κατοικητήριον, Κόρη,

όθεν σε υμνούμεν, εις πάντας τούς αιώνας.

Joke..

* Man: God?
* God: Yes?
* Man: Can I ask you something?
* God: Of course!
* Man: What is for you a million of years?
* God: A second.
* Man: And a million dollars?
* God: A penny.
* Man: God, Can you give me a penny?
* God: Wait a second...

Η Κυριακή της Συγνώμης...

Μαζί με τις ευχές του Ευροκλύδωνα για καλή και πνευματικά "γόνιμη" Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αναδημοσιεύουμε όπως κάθε χρόνο μια παλαιότερη ανάρτηση για τον εν πολλοίς άγνωστο Εσπερινό της Κυριακής της Τυρρινής. Της επονομαζόμενης και Κυριακής της Συγνώμης. Μια ακολουθία μοναδικής ομορφιάς, με θαυμαστή πληρότητα θεολογικού λόγου, λειτουργικών συμβολισμών και εκκλησιολογικού πλούτου.

O κατηχητικός λόγος των ημερών από τον π. Αλέξανδρο Σμέμαν.

...φτάσαμε πια στις τελευταίες μέρες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ήδη κατά την εβδομάδα της Απόκρεω πού είναι πριν από την Κυριακή της Τυροφάγου, δύο μέρες - ή Τετάρτη και ή Παρασκευή - ξεχωρίστηκαν να ανήκουν στη Σαρακοστή. Ή Θεία Λειτουργία δεν τελέστηκε και ή όλη τυπική διάταξη στις ακολουθίες έχει πάρει τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της Μεγάλης Σαρακοστής. Στον Εσπερινό της Τετάρτης χαιρετίζουμε την Μεγάλη Σαρακοστή με τούτο τον ωραιότατο ύμνο:
"Ανέτειλε το έαρ της νηστείας, και το άνθος της μετανοίας, αγνίσωμεν ουν εαυτούς αδελφοί, από παντός μολυσμού, τω φωτοδότη ψάλλοντες, είπωμεν δόξα σοι, μόνε Φιλάνθρωπε..."
Κατόπιν, το Σάββατο της Τυροφάγου η Εκκλησία μας «ποιεί μνείαν πάντων των εν ασκήσει λαμψάντων αγίων ανδρών τε και γυναικών». Οι άγιοι είναι τα πρότυπα πού θ' ακολουθήσουμε, οι οδηγοί στη δύσκολη τέχνη της νηστείας και της μετάνοιας. Στον αγώνα πού πρόκειται ν' αρχίσουμε δεν είμαστε μόνοι:
"Δεύτε άπαντες πιστοί, τας των όσιων Πατέρων, χορείας υμνήσωμεν. Αντώνιον τον κορυφαίον, τον φαεινόν Ευθύμιον, και έκαστον και πάντας ομού…" Έχουμε βοηθούς και παραδείγματα: "Των Μοναστών τα πλήθη, τους καθηγητάς νυν τιμώμεν. Πατέρες, όσιοι..."

Τελικά έρχεται ή τελευταία μέρα, πού συνήθως, την ονομάζουμε Κυριακή της Συγνώμης, αλλά έχει και ένα άλλο λειτουργικό όνομα πού θα πρέπει να θυμόμαστε: «της από του Παραδείσου της τρυφής εξορίας του Πρωτόπλαστου Αδάμ». Το όνομα αυτό συνοψίζει ουσιαστικά την πλήρη προπαρασκευή για τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ξέρουμε ότι ό άνθρωπος πλάστηκε για να ζει στον Παράδεισο, για τη γνώση του Θεού και την κοινωνία μαζί Του. Η αμαρτία του όμως τον απομάκρυνε από την ευλογημένη ζωή και έτσι ή ύπαρξη του στη γη είναι μια εξορία…
Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι ή απελευθέρωση μας από τη σκλαβιά της αμαρτίας, από τη φυλακή του «κόσμου τούτου». Και το ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής (Ματθ. 6, 14-21) θέτει τους όρους για μια τέτοια απελευθέρωση. Πρώτος όρος είναι ή νηστεία - ή άρνηση δηλαδή να δεχτούμε τις επιθυμίες και τις ανάγκες της «πεπτωκυίας» φύσης μας σαν ομαλές, ή προσπάθεια να ελευθερωθούμε από τη δικτατορία της σάρκας και της ύλης πάνω στο πνεύμα. Για να είναι αποτελεσματική ή νηστεία μας δεν πρέπει να είναι υποκριτική, δηλαδή «προς το θεαθήναι». Να μη φαινόμαστε "τοις ανθρώποις νηστεύοντες, αλλά τω Πατρί ημών τω εν τω κρύπτω". Δεύτερος όρος είναι ή συγνώμη. "Εάν αφήτε τοίς ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και υμίν ό Πατήρ υμών ό ουράνιος...", (Ματθ. 6,14). Ο θρίαμβος της αμαρτίας, το κύριο σημάδι του ρόλου της πάνω στον κόσμο, είναι η διαίρεση, η αντίθεση, ό χωρισμός, το μίσος. Έτσι το πρώτο σπάσιμο σ' αυτό το φρούριο της αμαρτίας είναι ή συγχωρητικότητα: ή επιστροφή στην ενότητα, στην σύμπνοια, στην αγάπη...

Ουσιαστικά ή Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει με τον Εσπερινό τούτης της Κυριακής. Αυτή ή μοναδική σε βάθος και ωραιότητα ακολουθία έχει δυστυχώς εκλείψει από αρκετές εκκλησίες. Όμως παρ' όλα αυτά τίποτε άλλο δεν αποκαλύπτει καλύτερα το χαρακτηριστικό τόνο της Μεγάλης Σαρακοστής στην Ορθόδοξη Εκκλησία και πουθενά άλλου δε διακηρύσσεται τόσο καλά ή έντονη πρόσκληση στον άνθρωπο. Η ακολουθία αρχίζει με τον κατανυκτικό εσπερινό όπουo o ιερέας είναι ντυμένος με λαμπερά άμφια… Κατόπιν γίνεται ή είσοδος του Ευαγγελίου με τον εσπερινό ύμνο: "φως ιλαρόν αγίας δόξης...". Ό ιερέας τώρα προχωρεί προς την Ωραία Πύλη για ν' αναφωνήσει το εσπερινό Προκείμενο πού πάντοτε αναγγέλλει το τέλος της μιας και την αρχή της άλλης μέρας. Το Μέγα προκείμενο αυτής της ημέρας αναγγέλλει την αρχή της Μεγάλης Σαρακοστής.
"Μη αποστρέψης το πρόσωπο σου από του παιδός σου, ότι θλίβομαι· ταχύ επάκουσόν μου· πρόσχες τη ψυχή μου, και λύτρωσαι αυτήν..."
Ακουστέ τη θαυμάσια μελωδία του στίχου τούτου, αυτή την κραυγή πού ξαφνικά γεμίζει την εκκλησία «...ότι θλίβομαι!» - και θα καταλάβετε το σημείο από το οποίο ξεκινάει ή Μεγάλη Σαρακοστή: το μυστηριώδες μίγμα της ελπίδας με την απογοήτευση, του φωτός με το σκοτάδι. Η όλη προετοιμασία έφτασε πια στο τέλος. Στέκομαι μπροστά στο Θεό, μπροστά στη δόξα και στην ομορφιά της Βασιλείας Του. Συνειδητοποιώ ότι ανήκω σ' αυτή, ότι δεν έχω άλλη κατοικία, ούτε άλλη χαρά, ούτε άλλο σκοπό. Συναισθάνομαι ακόμα ότι είμαι εξόριστος από αυτή μέσα στο σκοτάδι και στη λύπη της αμαρτίας γι’ αυτό «θλίβομαι»! Τελικά παραδέχομαι ότι μόνο ό Θεός μπορεί να με βοηθήσει σ' αυτή τη θλίψη, ότι μόνον σ' Αυτόν μπορώ να πω «πρόσχες τή ψυχή μου». Μετάνοια πάνω απ' όλα, είναι το απελπισμένο κάλεσμα για τη θεία βοήθεια… Πέντε φορές επαναλαμβάνουμε αυτό το Προκείμενο. Και τότε να! ή Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει. Τα φωτεινά χρωματιστά άμφια και καλύμματα τού ναού αλλάζουν· τα φώτα σβήνουν. Όταν ό ιερέας εκφωνεί τις αιτήσεις, ό χορός απαντάει με το «Κύριε ελέησον» την κατ’ εξοχήν σαρακοστιανή απάντηση. Για πρώτη φορά διαβάζεται ή προσευχή του Αγίου Εφραίμ πού συνοδεύεται από μετάνοιες. Στο τέλος της ακολουθίας όλοι οι πιστοί πλησιάζουν τον ιερέα και ό ένας τον άλλο, ζητώντας την αμοιβαία συγχώρεση… Πρόκειται τώρα πια να περιπλανηθούμε σαράντα ολόκληρες μέρες στην έρημο της Μεγάλης Σαρακοστής. Όμως από τώρα βλέπουμε να λάμπει στο τέλος το φως τής Ανάστασης, το φως της Βασιλείας του Θεού.

Alexander Schmemann

Μεγάλη Σαρακοστή, Πορεία προς το Πάσχα

Εκδόσεις Ακρίτας

Σβήνω κυλώντας στα νερά...

Ο Ν.Ξυλούρης γεννήθηκε το 1936 στο χωριό Ανώγεια του Ρεθύμνου Κρήτης. Η οικογένειά του είχε μεγάλη μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Όταν ήταν πέντε ετών, οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του και ο ίδιος με τους δικούς του μεταφέρθηκε σε χωριό κοντά στον Μυλοπόταμο. Στα 17 με όπλα τη λύρα και τη φωνή του ζητά την ευχή της μάνας του, χαιρετά τα αγρίμια και το Ψηλορείτη και κατεβαίνει στο Ηράκλειο.

Το έργο του με τίτλο τα "Ριζίτικα", που τόσο καιρό προσπαθούσε να εκδώσει, γίνεται δίσκος και φιγουράρει στις βιτρίνες των αθηναϊκών καταστημάτων. Τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη θα αποκτήσουν μια πανελλήνια εμβέλεια και μια δυναμική που ποτέ δεν είχαν στο παρελθόν, όσο μεγάλοι και αν ήταν οι καλλιτέχνες, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες που την υπηρετούσαν. Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, η φωνή του περίφημου Νίκου Ξυλούρη, είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης «Ποτέ θα κάνει ξαστεριά», «Αγρίμια κι αγριμάκια μου»… Κανείς, αλλά και ούτε ο ίδιος θα μπορούσε να φανταστεί πως με το τραγούδι του θα έφερνε μια μέρα μηνύματα αγάπης και λευτεριάς και θα ξεσήκωνε όλη την Ελλάδα.
Στην διάρκεια της πορείας του, ερμήνευσε Μαρκόπουλο, Ξαρχάκο, Χάλαρη, Λεοντή, Κόκκοτο, Ανδριόπουλο, Γκάτσο, Γεωργουσόπουλο, Σεφέρη, Σολωμό, Κινδύνη, Ρίτσο, Φέρρη και άλλους.

Ο Νίκος Ξυλούρης έφυγε από την ζωή στις 8 Φεβρουαρίου 1980

Διακριτική όπως πρέπει...

Φωτό: Φώς εκ φωτός

Ανάπαυση και βάλσαμο ψυχής η βυζαντινή μουσική
σπρώχνει τα δάκρυα στα μάτια, χωρίς όμως να ξεπηδήσουν,
μην κυλήσουν και χαθεί το μεγαλείο από την αλαζονεία του συναισθήματος!
Σεμνή και μεγαλοπρεπής, διακριτική όπως πρέπει,
θυμίζει την πρωϊνή ομίχλη, που κι αυτή χορεύει πάνω στην σιωπή!
Όπως χορεύει στην σιωπή κι η αγιογραφία στα ερημοκλήσια
τα πέτρινα, τα ταπεινά και αγιασμένα,
και ιστορεί αιώνια τα πάθη τα φρικτά κι αγαπημένα!
Άκου, άνθρωπε, τον σιγοτραγουδιστό αμανέ, έρχεται κι αυτός από μακριά
Δές την «ανωνύμου χειρός» αγιογραφία, και άνθρωπε θα καταλάβεις
από πού έρχεσαι και που πηγαίνεις!

Iωάννης Μαθητής

Το τίμημα της ύβρεως, Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου

Εν πρώτοις, δεν πρέπει να αγνοήται ούτε να παραβλέπεται το γεγονός ότι η οικολογική κρίσις είναι εις την ουσίαν της και εις την γενεσιουργόν αιτίαν της κρίσις πνευματική και ηθική.
Υπάρχει μάλιστα και η άποψις ότι υπεύθυνος δια την εμφάνισιν της οικολογικής κρίσεως ιστορικώς είναι ο Χριστιανισμός, όπως αυτός εξεφράσθη κυρίως εις την Δύσιν δια της αναδείξεως του ανθρώπου εις κυρίαρχον της φύσεως. Την γνώμην αυτήν διετύπωσε πρώτος ο Αμερικανός ιστορικός Lynn White εις το περιοδικόν Science το 1967, αποτελεί δε έκτοτε κοινώς αποδεκτήν θέσιν... Κατά την άποψιν αυτήν, η Δυτική Εκκλησία και Θεολογία, χρησιμοποιούσαι την βιβλικήν ρήσιν της εντολής του Θεού προς τους πρωτοπλάστους: «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε της γης» (Γεν. 1, 28), παρώτρυναν τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν την φύσιν ως κυρίαρχοι και εξουσιασταί μέχρι τοιούτου σημείου ώστε δια του Καλβινισμού, τον οποίον, ως γνωστόν, ο Max Weber συνδέει προς την γένεσιν και ανάπτυξιν του καπιταλισμού, η φύσις να υποταγή πλήρως εις την απληστίαν του ανθρώπου δια την αύξησιν και συσσώρευσιν υλικών αγαθών...

Πρώτιστον στοιχείον, χαρακτηριστικόν της Ορθοδόξου θεολογίας, είναι ότι ο κόσμος, ως δημιουγηθείς υπό του Θεού, και μάλιστα «εκ του μηδενός», αποτελεί κτίσιν και δωρεάν του Θεού προς τον άνθρωπον «εργάζεσθαι και φυλάσσειν αυτόν» (Γεν. 2, 15), επ οὐδενί δε λόγω ιδιοκτησίαν του ανθρώπου. Ο άνθρωπος είναι «οικονόμος» και διαχειριστής της κτίσεως και δεν έχει το δικαίωμα να την χρησιμοποιή κατά το δοκούν, πολλώ δε μάλλον να την καταστρέφη.
Ο κόσμος, κατά τους Πατέρας της Εκκλησίας, αποτελεί ενότητα όντων, τα οποία έχουν έκαστον τον ίδιον «λόγον», οι δε «λόγοι των όντων», όπως τους αποκαλεί ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, συνιστούν ενιαίον σύνολον, μίαν αρμονίαν, ένα «κόσμον», όπως προσφυώς δηλώνει ο όρος ούτος. Η κοσμολογία των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας δεν επιτρέπει, συνεπώς, καμμίαν υποτίμησιν του φυσικού κόσμου από τον άνθρωπον. Η λογικότης του ανθρώπου δεν υπονοεί ότι τα άλλα όντα στερούνται «λόγου υπάρξεως»...

Την αντίληψιν αυτήν περί ιερότητος του υλικού κόσμου αναδεικνύει η Ορθόδοξος Εκκλησία όλως ιδιαιτέρως και κατ ἐξοχήν εις την τέλεσιν της Θείας Ευχαριστίας... Η συνείδησις αυτή αποκορυφώνεται εις το Ιερόν Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, το οποίον τελείται εις τους ναούς αυτούς. Εκεί κατά την ιεράν στιγμήν του καθαγιασμού των τιμίων Δώρων ο άρτος και ο οίνος, τα δώρα αυτά της υλικής κτίσεως, θα ανυψωθούν δια των χειρών του λειτουργού εκ μέρους όλης της Εκκλησίας, δια να «αναφερθούν», δηλαδή να επιστραφούν πάλιν εις τον δωρητήν Δημιουργόν ως «τα σα εκ των σων», τα οποία προσφέρομεν εις Αυτόν «κατά πάντα και δια πάντα».
Αυτή είναι η κατ ἐξοχήν οικολογική στιγμή της Εκκλησίας. Κατ αὐτήν αναγνωρίζεται εν ευχαριστία ότι ο υλικός κόσμος είναι δώρον και όχι δικαίωμα, είναι ιερός και χρήζει σεβασμού, και κυρίως προορίζεται, δια της καθόδου του Αγίου Πνεύματος, να γίνη «σώμα του Χριστού», δια να μοιρασθή και τραφή και ζήση δι αὐτοῦ ο κόσμος. Με τον τρόπον αυτόν η Θεία Ευχαριστία συνδέει την οικολογίαν μετά της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η κτίσις του Θεού δεν ανήκει μόνον εις τον Θεόν, αλλά και εις τους συνανθρώπους μας...
Τα αγαθά της κτίσεως, δια να ικανοποιήσουν την απληστίαν του ανθρώπου θα πρέπει να αυξάνωνται διαρκώς, πράγμα αδύνατον χωρίς να πιεσθή η φύσις να προσφέρη περισσότερα όσων δύναται η όσων οι φυσικοί νόμοι της επιτρέπουν. Η φύσις έχει τα όριά της. Ο άνθρωπος δεν δύναται να τα παραβιάση. Το τίμημα της ύβρεως θα είναι βαρύ, και ήδη καταβάλλεται, ατυχώς δε θα καταβληθή και από τας επομένας γενεάς, αι οποίαι δεν ευθύνονται δια την ύβριν.


Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη με τίτλο «Ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης», εκφωνήθηκε από το βήμα της Ακαδημίας Αθηνών την Τετάρτη 03 Φεβρουαρίου 2010.
Το πλήρες κείμενο της ομιλίας υπάρχει αναρτημένο στην ιστοσελίδα Amen

Ερμηνείες..

"Οι ερμηνείες έχουν να κάνουν με τις ψυχές των ανθρώπων. Είναι αυτό που ο καλλιτέχνης βάζει πέρα από τα λόγια... Δεν μπορεί κανείς να του το διδάξει. Είναι όταν ο άλλος, ο θεατής, ο ακροατής νιώθει ότι δεν είναι μόνος..."